quyết vấn đề tu chứng, vấn đề nghiệp báo, vấn đề sinh tử luân hồi với quan
điểm đắc đó.
Chúng ta hãy đi sang chủ trương thứ bảy và thứ tám của Hữu Bộ.
7. Tam đế thị hữu vi, nhất đế thị vô vi.
Trong Tứ đế, ba là hữu vi, một là vô vi.
Among the Four Noble Truths three of them are conditioned dharmas, one
is an unconditioned dharma.
La Vérité de cessation est incomposée, mais les trois autres Vérités sont
composées.
8. Tứ thánh đế tiệm hiện quán.
Tứ thánh đế là hiện quán tuần tự.
The four āryan truths are to be meditated upon one after another.
La compréhension claire des quatre Vérités nobles est progressive.
Chúng ta hãy xét hai chủ trương này một cách đơn giản. Tam đế thị hữu
vi, nhất đế thị vô vi có nghĩa là trong giáo lý “bốn sự thật” thì có ba sự thật
thuộc về hữu vi (samskrta-dharmāh) và một sự thật thuộc về vô vi
(asamskrta-dharmāh).
Có bốn sự thật: khổ (ill-being), tập (the root of ill-being), diệt hay sự vắng
mặt của đau khổ (Niết bàn) và đạo tức là con đường. Theo chủ trương của
Hữu Bộ, khổ-tập-đạo là hữu vi, còn diệt là vô vi, tại vì diệt là Niết bàn
(Nirvana). Hữu vi là những gì có sinh, có diệt, có có, có không, có còn, có
mất. Vô vi là không sinh, không diệt, không có, không không, không còn,
không mất. Đây là một chủ trương rất rõ ràng của Thuyết Nhất Thiết Hữu
Bộ, đó là cái hiểu của Hữu Bộ về Tứ diệu đế.
Có những tông phái nói rằng hư-không là một pháp vô vi (space is
unconditioned), tại vì hư-không không sinh, không diệt, không còn, không
mất, không tới, không đi. Hư-không không phải do sự tập hợp của nhiều cái
mà có. Vì cái bàn này do cây, do đất, do thợ mộc, do đinh, búa mà có nên ta
gọi cái bàn là một pháp hữu vi. Hư-không thì không do ai tạo ra, do đó hư-
không là một pháp vô vi. Đó là một quan điểm.
