Có những người bạn Cơ Đốc giáo đi tìm Thượng đế ở ngoài tự thân họ
giống như một đợt sóng đang đi tìm nước. Mình đã là nước rồi thì còn đi tìm
nước làm gì. Trong Cơ Đốc giáo cũng có những người thấy đạo, họ thấy
được Thượng đế ở trong trái tim của chính họ. Họ nói Thượng đế là nền
tảng của tất cả mọi hiện hữu. Đi tìm Thượng đế ở ngoài thế giới hiện hữu là
một ảo tưởng. Quán chiếu năm uẩn của ta cho thật sâu sắc, ta sẽ khám phá ra
tự tính Không, tự tính Chân như của năm uẩn và ta đạt tới Niết bàn. Nếu
Thượng đế là cái mà ta gọi là vĩnh hằng (internal life), là sự sống đời đời thì
đó là bản môn rồi. Bản môn không thể tìm ngoài tích môn. Phải tiếp xúc với
tích môn, với tạo vật một cách sâu sắc, thì ta tiếp xúc được với bản môn, với
Tạo hóa. Có những thứ bậc của sự học hỏi và thực tập. Những người sơ cơ
nghĩ rằng Bụt ở ngoài ta, ta phải đi tìm Bụt. Những người đã đi xa hơn trong
sự tu tập thì thấy Bụt cũng như Niết bàn nằm ngay trong từng tế bào cơ thể
mình. Tiếp xúc với cái sinh diệt cho sâu sắc, ta đạt tới được cái không sinh
diệt. Một vị thiền sư đời Lý, thiền sư Vân Phong, đã khuyên các đệ tử đừng
nên ngụp lặn trong cõi sinh tử, phải đi tìm cái không sinh tử. Có một đệ tử
tên là Thiện Hội hỏi:
- Bạch Thầy, chúng con phải đi tìm cái không sinh tử đó ở đâu?
Thiền sư trả lời:
- Tìm ngay trong chỗ sinh tử!
Cũng như một đợt sóng hỏi:
- Bạch Thầy, con đi tìm nước ở đâu?
- Con đi tìm nước ngay ở trong tự thân con!
Hữu Bộ có quan niệm về “đắc” (
得). Đắc ở đây là đạt được Niết bàn, là
cái mình chưa có mà bây giờ mình có. Ngược lại với đắc là thất hay phi đắc
(aprapti). Theo giáo lý của Hữu Bộ, Niết bàn là cái mà ta đắc được. Nhưng
quan niệm này không phải cạn cợt đâu. Nhờ sự thực tập giới, định và tuệ mà
ta làm cho phiền não không hiện hành được. Tất cả các phiền não như tham,
sân, si, mạn, nghi không có cơ hội dấy lên được nữa. Đó là điều kiện căn
bản để Niết bàn hiện ra, cũng như khi ta lấy một cây chổi gió quét hết mây
trên trời thì tự nhiên mặt trời hiện ra. Đắc không có nghĩa là từ chỗ không có
