nhiên và Khả nhiên là để đáp lại lập luận của Độc Tử Bộ về sự có ngã.
Trong A tỳ đạt ma Câu Xá Luận (Abhidharma-Kośa-śastra), thầy Thế Thân
sử dụng hoàn toàn một chương để chống đối lại quan niệm hữu ngã. Chương
này, hiện nay đã có bằng tiếng Anh và tiếng Pháp, cũng có nói tới lửa và củi
với nhiều lý luận rất sắc bén để đả phá quan niệm có ngã.
2. Y uẩn xứ giới giả thi thiết danh.
(Bổ đặc già la ấy) do uẩn xứ giới mà giả thiết danh từ.
The name pudgala is provisorily given to aggregations of skandhas,
āyatanas and dhatus.
Ce qui se fond sur les aggrégats, les domaines et les éléments n’est que
des nominations.
Nương vào các uẩn, các xứ và các giới để thiết lập ra một giả danh, giả
danh đó là ngã, là con người. Vậy thì cái danh từ ngã đã được thiết lập ra để
gọi cái mà người ta thấy đã phát hiện từ uẩn, từ xứ và từ giới. Uẩn là năm
uẩn (sắc, thọ, tưởng, hành, thức), xứ là 12 xứ (sáu căn và sáu trần), giới là 18
giới (sáu căn, sáu trần, sáu thức). Người ta nương vào sự phát hiện của các
xứ và các giới rồi đặt ra những tên gọi như cái ta, cái ngã.
Ý nghĩa câu này không được rõ lắm. Chủ trương thứ hai liên hệ tới chủ
trương đầu mà ý nghĩa thực của nó là thế này: Người chưa biết nhìn sâu thì
thấy cái ta, cái ngã hoặc con người của họ qua năm uẩn, mười hai xứ và
mười tám giới. Nhưng họ chưa thấy được cái ngã thật, cái ngã thật không
phải là những giả danh như vậy. Cái ngã thật không phải chỉ là những giả
danh (désignations conventionnelles).
Đây là câu trả lời cho những chủ trương khác như chủ trương của Thượng
Tọa Bộ. Thượng Tọa Bộ nói: “Anh lầm rồi! Đức Thế Tôn có nói tới một
người, có nói tới kiếp trước, tới luân hồi, tới tên gọi nhưng khi Đức Thế Tôn
nói thì Ngài chỉ sử dụng những giả danh mà không nói tới những thực tại
chân thật. Những cái Đức Thế Tôn đề cập tới mà anh cho là ngã, những cái
ấy thật ra chỉ là giả danh (prajñapti) mà thôi chứ không phải là những sự
thật.”
