người ta chủ trương ngược lại: “Sắc thì sát na diệt nhưng tâm thì có thể liên
tục”. Có niềm thao thức muốn giải thích về nhân quả và nghiệp báo. Nếu
không có người, nếu không có một cái ngã tồn tại lâu dài thì người gây nhân
và người chịu quả là hai người sao? Người gây nhân phải tồn tại lâu dài để
chịu quả. Ví dụ trưa nay mình ăn ớt, ăn chao thì chiều nay mình đau bụng.
Nếu ăn xong mà người ăn diệt thì người đau bụng sẽ là một người khác rồi.
Vì vậy phải có người, phải có ngã.
Chuyện bản tông và mạt tông luôn luôn xảy ra. Ví dụ Làng Mai là bản
tông, nhưng khi các tăng thân trên thế giới muốn thay đổi cho phù hợp với
hoàn cảnh địa phương thì có thể sẽ tạo ra mạt tông. Chúng ta phải luôn luôn
trở về tắm ở dòng suối của bản tông để nhận xét xem mình đã thay đổi nhiều
hay không.
Nếu trong mạt tông Đại Chúng Bộ có những chủ trương như vậy thì Độc
Tử Bộ hay Chánh Lượng Bộ có những chủ trương như vậy cũng là chuyện
rất thường. Đôi khi thấy những tông phái khác chủ trương như thế, mình
muốn đem những chủ trương ấy về cho tông phái mình, mình thay đổi và
mình trở thành mạt tông. Các tông phái ảnh hưởng lẫn nhau. Ban đầu Đại
Chúng Bộ không chủ trương như vậy, nhưng sau lại thấy cần phải nói như
thế để có thể giải thích được sinh tử, luân hồi. Chính Thượng Tọa Bộ sau
này cũng đã thay đổi để có một giáo lý chứng minh được sự liên tục nhân
quả và nghiệp báo. Chúng ta thấy sự thay đổi đó xuất hiện trong hầu hết tất
cả các bộ phái.
Trong Thượng Tọa Bộ (bây giờ gọi là Theravāda), xuất hiện giáo lý gọi là
Hữu phần thức (Bhavānga). Bhava là hữu, người Tây phương dịch là life
continuum. Đó là một dòng liên tục, một dòng hiện hữu (bhavasrotā). Srotā
là dòng chảy. Nếu không có dòng hiện hữu thì không thể nào giải thích được
nhân quả, nghiệp báo. Tất cả các tông phái đạo Phật đều muốn trung thực
với giáo lý căn bản của Bụt là vô thường, tức là công nhận sự sinh diệt của
tất cả mọi hiện tượng thân và tâm trong từng sát na. Tông phái nào cũng cố
gắng để đừng bỏ giáo lý đó. Bhavānga đưa ra một thức liên tục tiếp nối, có
