trạng thái tâm lý nhất thời của người nói lên một ngữ điệu; ông cố tìm hiểu
ngữ nghĩa của các giai điệu (như thế ông như là đối cực của Stravnski là
người không thừa nhận cho âm nhạc một năng lực biểu cảm nào hết; đối
với Janacek, chỉ nốt nào là biểu hiện, là cảm xúc, mới có quyền tồn tại);
chú tâm vào mối quan hệ giữa một ngữ điệu và một cảm xúc, Janacek, với
tư cách là nhạc sỹ, đã có được một sự minh mẫn về tâm lý có một không
hai; cơn cuồng nhiệt tâm lý chân chính của ông (ta nhớ rằng Adorno đã nói
về "cơn cuồng nhiệt phản tâm lý" của Stravinski) đánh dấu toàn bộ tác
phẩm của ông; chính vì nó mà ông đã đặc biệt quay về nhạc kịch, bởi ở đó
năng lực "xác định bằng âm nhạc các cảm xúc" có thể thực hiện và xác
minh tốt hơn những chỗ khác.
7
Thế nào là một cuộc trò chuyện, trong thực tế, trong cái cụ thể của thời gian
hiện tại? Ta không biết. Ta chỉ biết rằng các cuộc trò chuyện trên sân khấu,
trong tiểu thuyết, hay thậm chí ở đài phát thanh không giống với một cuộc
trò chuyện thật. Chắc chắn đây là một trong những ám ảnh nghệ thuật của
Hemingway: nắm bắt cấu trúc của cuộc trò chuyện thật. Hãy thử xác định
cấu trúc đó bằng cách so sánh nó với cấu trúc của đối thoại sân khấu:
a) trên sân khấu: câu chuyện kịch được thực hiện trong và bằng đối thoại;
đối thoại hoàn toàn tập trung vào hành động, vào ý nghĩa của nó; trong thực
tế: đối thoại bị bao quanh bởi cái thường nhật gián đoạn nó, làm chậm nó
lại, uốn cong sự phát triển của nó, làm cho nó chuyển hướng, làm cho nó
trở nên không triệt để và phi lý;
b) trên sân khấu: đối thoại phải đem đến cho người xem ý tưởng dễ hiểu
nhất, sáng rõ nhất về xung đột kịch và về các nhân vật; trong thực tế: các
nhân vật nói chuyện với nhau biết nhau và biết chủ đề của cuộc trò chuyện;
cho nên, đối với một người thứ ba, đối thoại của họ không bao giờ hoàn
toàn có thể hiểu được; nó còn bí ẩn, giống như một bề mặt mỏng của cái
không nói ra;
c) trên sân khấu: thời gian hạn chế của buổi diễn kéo theo một sự tiết kiệm
tối đa các từ trong đối thoại; trong thực tế: các nhân vật trở lại đề tài đã bàn
