NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 104

chết đuối, sau khi mụ dì ghẻ đã thú nhận tội ác và cảnh sát đã dẫn mụ ta đi,
Jenufa và Laco ở lại một mình. Laco, người đàn ông mà Jenufa đã từ chối
để yêu một người khác và vẫn cứ yêu Jenufa, quyết định ở lại cùng nàng.
Chẳng có gì chờ đợi họ ngoài sự khốn cùng, nhục nhã , lưu đày. Không khí
không thể bắt chước được: nhẫn nhục, buồn, tuy nhiên sáng rỡ một niềm
đồng cảm mênh mông. Ðàn hạc và bộ dây, âm vang êm dịu của dàn nhạc;
tấn kịch lớn đóng lại, một cách bất ngờ, bằng một khúc hát bình tĩnh, cảm
động và tâm tình.
Nhưng có thể kết thúc một vở nhạc kịch như vậy sao? Kovarovic biến đổi
nó thành một bản tụng ca thật sự của tình yêu. Ai dám chống lại bản tụng
ca ấy? Vả chăng, một bản tụng ca, thật quá ư đơn giản: người ta thêm
những bộ kèn đồng nâng giai điệu lên bằng lối mô phỏng đối âm. Phương
pháp hiệu quả, đã được chứng thực hàng nghìn lần. Kovarovic rất thạo
nghề.
Bị những người đồng bào Séc của mình đối xử trịch thượng và làm nhục,
Janacek đã tìm được một chỗ dựa vững chắc và trung thành ở Max Brod.
Nhưng khi Brod nghiên cứu dàn bè vở Con cáo mưu mẹo, ông không bằng
lòng đoạn cuối. Những từ cuối cùng của vở nhạc kịch: một câu nói đùa do
một con ếch nhỏ, lắp bắp, nói với người nhân viên lâm nghiệp: "Người ông
ông ông muốn gặp có phải là tôi đâu, mà là ông ông ông nội tôi." Mit dem
Frosch zu schliessen, ist unmoglich. Kết thúc bằng một con ếch, không thể
như thế được, Brod phản đối trong một bức thư, và ông đề xuất lấy một lời
tuyên bố long trọng mà người nhân viên kiểm lâm sẽ hát làm câu cuối cùng
của vở nhạc kịch: ca ngợi sự đổi mới của thiên nhiên; sức mạnh vĩnh hằng
của tuổi trẻ. Lại một tụng ca nữa.
Nhưng lần này, Janacek không nghe. Ðược công nhận ở bên ngoài đất nước
mình, ông không còn yếu nữa. Trước lần ra mắt vở Ngôi nhà những người
chết, ông lại trở thành kẻ yếu, bởi vì ông đã chết. Kết thúc vở nhạc kịch
thật bậc thầy: người anh hùng được thả ra khỏi trại giam. "Tự do! Tự do!"
những người tù kêu lên. Nhìn anh ta ra đi, họ cay đắng nhận ra: "Thậm chí
anh ta chẳng thèm quay đầu lại!" Rồi viên chỉ huy hét lên: "Làm việc đi!".
Và đấy là từ cuối cùng của vở nhạc kịch kết thúc trong nhịp hung tợn của