học, nhà trường, phi linh cảm ấy khiến Debussy nói rằng, sau Beethhoven,
các bản giao hưởng trở thành những "bài tập chăm chỉ và đông cứng" và
âm nhạc của Brahms hay của Tchaikovski "giành nhau độc quyền về buồn
chán".
5.
Tình trạng lưỡng phân nội tại đó không làm cho âm nhạc của chủ nghĩa cổ
điển và chủ nghĩa lãng mạn kém hơn âm nhạc các thời đại khác; nghệ thuật
tất cả các thời đại đều có những khó khăn về cấu trúc của mình; chính
chúng thúc giục tác giả tìm tòi những giải pháp chưa từng có và như vậy
đẩy sự tiến hóa về hình thức chuyển động. Vả chăng nền âm nhạc của hiệp
thứ hai ý thức được khó khăn ấy. Beethoven: ông đã thổi vào âm nhạc một
cường độ biểu hiện chưa từng bao giờ được biết đến trước ông và, cùng lúc,
chính ông chứ không ai khác đã đẻo tạc nên kỹ thuật cấu thành của thể
sonate: vậy nên tình trạng lưỡng phân ấy phải đặc biệt đè nặng lên ông; để
vượt qua nó (không thể nói rằng bao giờ ông cũng thành công), ông sáng
chế ra những chiến lược khác nhau.
Chẳng hạn, bằng cách truyền vào chất liệu âm nhạc nằm ở phía bên kia các
chủ đề, vào một thang âm, vào một hợp âm rải, vào một chuyển tiếp, vào
một coda, một sức biểu hiện không ngờ; hoặc (chẳng hạn) bằng cách đưa
lại một ý nghĩa khác cho hình thức của các biến tấu, trước ông nó chỉ là sự
điêu luyện kỹ thuật, sự điêu luyện, ngoài ra, lại thuộc loại phù phiếm nhất:
cứ như người ta để cho một người mẫu duy nhất diễu qua sân khấu trong
những áo váy khác nhau; Beethoven đã lật ngược ý nghĩa của hình thức đó
để tự hỏi: những khả năng giai điệu, nhịp điệu, hòa âm ẩn giấu trong một
chủ đề là những gì? Có thể đi đến đâu trong việc biến đổi âm thanh của một
chủ đề mà không làm biến dạng bản chất của nó? Và, từ đó, vậy thì bản
chất đó là gì? Ðặt ra, một cách âm nhạc, những câu hỏi đó, Beethoven
chẳng cần bất cứ thứ gì do hình thức sonate đem lại, cũng chẳng cần những
chiếc cầu, những phát triển, chẳng cần sự lấp đầy nào hết; không một giây
nào ông ở bên ngoài cái đối với ông là bản chất, ở bên ngoài bí mật của chủ
đề.
