cộng sản hăng say, sau năm 1948, ông đã làm thơ tuyên truyền chất lượng
tồi đến mức rụng rời và đau lòng; ít lâu sau, ông nhảy từ cửa sổ xuống vỉa
hè Praha tự sát; qua con người tế nhị của ông, tôi đã nhìn thấy nghệ thuật
hiện đại bị lừa dối, bị cắm sừng, bị đọa đày, bị ám sát, tự sát.
Như vậy lòng trung thành của tôi đối với nghệ thuật hiện đại cũng say mê
như niềm gắn bó của tôi đối với tinh thần phản trữ tình của tiểu thuyết. Các
giá trị thơ ca thân thiết với Breton, thân thiết với toàn bộ nghệ thuật hiện
đại (cường độ, mật độ, sức tưởng tượng được giải phóng, khinh rẻ đối với
những "thời khắc vô tích sự của cuộc sống") tôi đã đặc biệt đi tìm chúng
trên địa hạt tiểu thuyết đã được giải mê. Nhưng đối với tôi chúng lại càng
quan trọng hơn. Có thể điều đó cắt nghĩa vì sao tôi đặc biệt dị ứng với cái
thứ buồn chán đã khiến Debussy bực bội khi ông nghe các giao hưởng của
Brahms hay của Tchaikovski; dị ứng với tiếng rì rầm của những con nhện
cần cù. Có lẽ điều ấy cắt nghĩa vì sao tôi đã điếc đặc rất lâu đối với nghệ
thuật của Balzac, vì sao nhà tiểu thuyết tôi đặc biệt say mê là Rabelais.
8.
Ðối với Rabelais, tình trạng lưỡng phân của các chủ đề và các cầu nối, của
tiền cảnh và hậu cảnh là điều ông không hề biết. Ông chuyển một cách
nhanh chóng từ một chủ đề nghiêm trang sang việc liệt kê những phương
pháp cậu bé Gargantua phát minh ra để chùi đít, tuy nhiên, về mặt mỹ học,
tất cả những đoạn đó, tầm phào hay nghiêm trang, ở ông đều quan trọng
như nhau, đều đem lại cho tôi sự thích thú như nhau. Ðấy là điều tôi thấy
khoái trá ở ông và ở các nhà tiểu thuyết xưa khác: họ nói những gì họ thấy
quyến rũ và họ dừng lại khi sự quyến rũ dừng lại. Tôi mơ ước sự tự do
trong bố cục của họ: viết mà chẳng phải xây dựng một câu chuyện và giả
bộ cho câu chuyện ấy giống như thật, viết mà không phải mô tả một thời
đại, một nơi chốn, một thành phố; từ bỏ tất cả những cái đó và chỉ tiếp xúc
với cái cốt yếu; nghĩa là: sáng tạo nên một bố cục trong đó các cầu nối và
các chỗ độn cho đầy không có lý do tồn tại nào hết và trong đó nhà tiểu
thuyết không bị bắt buộc, để thỏa mãn hình thức và các điều bức chế của
nó, phải xa rời, dầu chỉ một dòng, những gì anh tâm đắc nhất, những gì mê
