NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 12

Tôi nghĩ đến hồi tôi bắt tay viết cuốn Chuyện đùa: ngay từ đầu, và rất tự
nhiên, tôi biết rằng qua nhân vật Jaroslav cuốn tiểu thuyết sẽ phóng cái
nhìn của nó vào các chiều sâu của quá khứ (quá khứ của nghệ thuật dân
gian) và cái "tôi" của nhân vật của tôi sẽ bộc lộ ra trong và bởi cái nhìn đó.
Vả chăng, bốn nhân vật chính được xây dựng như sau: bốn thế giới cá nhân
cộng sản, được cấy ghép trên bốn thời quá khứ của châu Âu: Lukwik: chủ
nghĩa cộng sản mọc lên trên tinh thần phê phán cay độc kiểu Voltaire;
Jaroslav: chủ nghĩa cộng sản như là ước muốn lập lại cái quá khứ gia
trưởng còn được lưu giữ trong fôn-klo; Kostka: không tưởng cộng sản cấy
ghép trên Phúc âm; Hélène: chủ nghĩa cộng sản, nguồn hăng say của một
con người - tình cảm6. Tất cả những thế giới cá nhân đó đều được bắt chộp
lấy vào lúc tan rã của chúng: bốn hình thái phân rã của chủ nghĩa cộng sản;
cũng có nghĩa là: sụp đổ của bốn cuộc phiêu lưu xưa cũ của châu Âu.
Trong Chuyện đùa, quá khứ chỉ bộc lộ như một mặt trong tâm thần của các
nhân vật hay trong các đoạn tiểu luận tán rộng; về sau tôi muốn đưa nó trực
tiếp vào cảnh. Trong cuốn Cuộc sống ở mãi ngoài kia, tôi đặt cuộc sống của
một nhà thơ trẻ thời chúng ta lên cái nền của toàn bộ lịch sử thơ ca châu Âu
để cho các bước chân của anh ta lẫn với các bước chân của Rimbaud, của
Keats, của Lermontov. Và tôi còn đi xa hơn nữa, trong việc đối chiếu các
thời đại lịch sử khác nhau, ở cuốn Sự bất tử.
Lúc còn là nhà văn trẻ, ở Praha, tôi ghét từ "thế hệ" bởi cái mùi hấp hơi tập
quần của nó. Lần đầu tiên tôi cảm thấy mình gắn liền với những người
khác, là mãi về sau, ở Pháp, khi đọc cuốn Terra Nostra của Carlos Fuentes.
Làm sao mà một người nào đó ở một lục địa khác, có một hành trình và
một nền văn hóa xa cách tôi đến vậy, lại cùng có một nỗi ám ảnh mỹ học
như tôi muốn để cho các thời đại lịch sử khác nhau cùng sống chung trong
một cuốn tiểu thuyết, nỗi ám ảnh cho đến lúc bấy giờ tôi cứ ngây ngô ngờ
rằng chỉ thuộc riêng tôi?
Không thể hiểu được thế nào là cái terra nostra, cái terra nostra của Mêhicô,
nếu không cúi nhìn vào cái giếng sâu quá khứ. Không phải theo lối một nhà
sử học để đọc ra ở đấy các biến cố trong diễn biến biên niên của chúng, mà
để tự hỏi: đối với một con người thì cái bản chất được cô đặc lại của cái