NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 14

bầu không khí lịch sử? Hay lịch sử tiểu thuyết, bằng logic riêng của nó, đã
đưa chúng tôi đến đối mặt với một nhiệm vụ giống nhau?
Lịch sử tiểu thuyết như là sự trả thù đối với chính lịch sử
Lịch sử. Còn có thể dựa dẫm được gì vào cái thẩm quyền quá thời ấy nữa
không? Ðiều tôi sắp nói đây chỉ là một sự thú nhận thuần túy cá nhân: là
nhà tiểu thuyết tôi luôn cảm thấy mình ở trong lịch sử, tức là ở giữa một
con đường, đối thoại với những người đã đi trước tôi và thậm chí có thể (ít
hơn) với những người sẽ đến. Ðương nhiên tôi đang nói về lịch sử tiểu
thuyết, chứ không phải lịch sử nào khác, và tôi nói về nó đúng như tôi nhìn
thấy nó: nó chẳng dính dấp gì đến cái lý trí siêu - nhân loại của Hégel; nó
không được định đoạt trước, cũng chẳng hề đồng nhất với tư tưởng về tiến
bộ; nó hoàn toàn thuộc về con người, do những con người làm nên, do một
vài con người làm nên và, do đó, có thể so sánh với sự tiến triển của một
người nghệ sỹ duy nhất, anh ta lúc thì hành động một cách tầm thường, rồi,
chẳng ai ngờ, lúc lại thiên tài, rồi bất tài, và thường bỏ lỡ các cơ hội.
Tôi đang tuyên bố gia nhập vào lịch sử tiểu thuyết, trong khi tất cả các tiểu
thuyết của tôi đều toát lên sự kinh tởm đối với lịch sử, cái sức mạnh thù
địch, phi nhân, chẳng ai mời, chẳng ai thích, cứ từ bên ngoài thôn tính và
hủy hoại cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên chẳng có gì không ăn nhập với
nhau trong thái độ này của tôi cả, bởi lịch sử của nhân loại và lịch sử tiểu
thuyết là hai chuyện hoàn toàn khác nhau. Nếu cái thứ nhất không thuộc về
con người, nếu nó được áp đặt lên con người như một lực lượng xa lạ mà
con người chẳng tác động gì đến nó được cả, thì lịch sử tiểu thuyết (hội
họa, âm nhạc) lại được sinh ra từ niềm tự do của con người, từ những sáng
tạo hoàn toàn cá nhân của anh, từ những lựa chọn của anh. Chiều hướng
của lịch sử một ngành nghệ thuật là đối nghịch với chiều hướng của chính
lịch sử. Do tính chất cá nhân của nó, lịch sử của một nghệ thuật là sự trả thù
của con người đối với tính phi cá tính của lịch sử nhân loại.
Tính chất cá nhân của lịch sử tiểu thuyết ư? Ðể có thể tạo nên một toàn thể
duy nhất suốt các thế kỷ, chẳng phải là lịch sử ấy phải được thống nhất bởi
một ý nghĩa chung, thường trực, và như vậy đương nhiên phải là siêu cá
nhân sao? Không. Tôi tin rằng thậm chí cả cái ý nghĩa chung ấy vẫn luôn