chẳng có gì ghê gớm so với các quả táo trong vườn của bà ("xe tăng có thể
tàn lụi, các quả táo thì vĩnh cửu"). Phần thứ sáu (Các thiên thần) trong đó
nhân vật chính, Tamina, chết đuối dường như có thể là kểt luận bi đát của
cuốn tiểu thuyết; tuy nhiên, cuốn tiểu thuyết không kết thúc ở đó, mà là ở
phần tiếp theo chẳng có gì xót xa cũng chẳng thảm thương hay bi đát; nó kể
về cuộc sống tình dục của một nhân vật mới, Jan. Chủ đề lịch sử hiện lên ở
đây thoáng qua và lần cuối cùng: "Jan có những người bạn, cũng như anh,
rời bỏ tổ quốc cũ của mình và cống hiến toàn bộ thời gian của mình cho
cuộc đấu tranh vì nền tự do đã bị mất của tổ quốc. Tất cả bọn họ đều đã
cảm thấy mối dây nối kết họ với đất nước của họ chỉ là một ảo ảnh và nếu
họ còn sẵn sàng chết vì một cái gì đối với họ đã là dửng dưng thì chỉ là do
sự dai dẳng của thói quen"; ta chạm đến cái biên giới siêu hình (biên giới:
một chủ đề khác được xử lý trong cuốn tiểu thuyết) đằng sau đó mọi thứ
đều mất hết ý nghĩa của chúng. Hòn đảo nơi kết thúc cuộc sống bi đát của
Tamina bị tiếng cười (một chủ đề khác) của các thiên thần chế ngự, trong
khi ở phần thứ bảy vang lên "tiếng cười của quỷ sứ" biến tất cả (tất cả: lịch
sử, giới tính, các bi kịch) thành khói. Chỉ đến đó con đường đi của các chủ
đề mới tới chỗ kết thúc và cuốn sách có thể khép lại.
12.
Trong sáu cuốn sách tiêu biểu cho thời kỳ chín muồi của ông (Bình minh,
Nhân đạo, quá nhân đạo, Tri thức vui, Bên kia cái thiện và cái ác, Phả hệ
học của đạo đức, Hoàng hôn của các thần tượng), Nietzche theo đuổi, triển
khai, chế biến, khẳng định, tinh luyện cùng một mẫu gốc kết cấu. Các
nguyên tắc của kết cấu ấy gồm: đơn vị sơ đẳng của cuốn sách là chương; độ
dài của nó đi từ một câu duy nhất đến nhiều trang; các chương chỉ gồm một
tiết, không có ngoại lệ; các chương bao giờ cũng được đánh số; trong Nhân
đạo, quá nhân đạo và trong Tri thức vui các chương được đánh số và còn có
thêm một tiêu đề. Một số nhất định các chương họp thành một phần, và một
số nhất định các phần họp thành một cuốn sách. Cuốn sách được xây dựng
trên chủ đề chính, được xác định bằng tên sách (Bên kia cái thiên và cái ác,
Tri thức vui, Phả hệ học của đạo đức, v.v); các phần khác nhau của cuốn
