chức kiến trúc của tổng thể) như một khuôn mẫu có trước, được trao cho
tác giả để anh lấp đầy vào đấy bằng sáng chế của anh; kết cấu phải là một
phát minh, một phát minh cầm cố toàn bộ tính độc đáo của tác giả.
Tôi không thể nói thông điệp ấy được nghe và hiểu đến chừng nào. Nhưng
chính tự Beethoven đã biết rút ra từ đấy tất cả các hệ quả, một cách thần
tình, trong các bản sonate cuối cùng của ông, mỗi bản được kết cấu theo
một cách duy nhất, chưa từng thấy trước đó.
14.
Bản sonate opus 111; chỉ có hai chương: chương một, xúc động, được xây
dựng ít nhiều theo lối cổ điển theo hình thức sonate; chương hai, trầm
ngâm, viết theo hình thức các biến tấu (trước Beethoven, là hình thức
không quen thuộc trong một bản sônate): không có đối lập giữa các biến
tấu riêng biệt, chỉ có một sự tăng dần mức độ liên tục, đưa thêm một biến
thái mới vào biến tấu trước và khiến cho chương nhạc dài này có một sự
thống nhất đặc biệt về giọng.
Mỗi một chương trong các chương càng hoàn chỉnh trong tính thống nhất
của nó, thì nó lại càng đối lập với chương khác. Không cân xứng về độ dài:
chương một (trong diễn tấu của Schnabel): 8 phút 14; chương hai: 17 phút
42. Như vậy nửa thứ hai của bản sonate dài gấp đôi nửa thứ nhất (trường
hợp chưa từng có trong lịch sử sonate). Ngoài ra: chương một xúc động,
chương hai thanh tịnh, suy tư. Mà, bắt đầu một cách xúc động và kết thúc
bằng một suy tưởng dài, điều đó dường như mâu thuẫn với mọi nguyên tắc
kiến trúc và khiến cho bản sonate mất hết vẻ căng thẳng xúc động trước
đây rất quen thuộc đối với Beethoven.
Nhưng chính sự kề cận bất ngờ của hai chương ấy lại đầy sức truyền cảm,
lại nói lên rất nhiều, trở thành cử chỉ ngữ nghĩa học của bản xô-nát, ý nghĩa
ẩn dụ của nó, gợi lên hình ảnh một cuộc sống khó nhọc, ngắn ngủi, và tiếng
hát buồn tiếc tiếp sau, không dứt. ý nghĩa ẩn dụ ấy, không thể nắm bắt được
bằng các từ, song lại mạnh mẽ và dai dẳng, đem lại cho hai chương ấy một
sự thống nhất. Một sự thống nhất không thể bắt chước. (Ta có thể bắt chước
đến vô tận kết cấu phi cá tính của sonate Mozart; kết cấu của bản sonate
