Cũng giống như Nietzche đã đưa triết học lại gần tiểu thuyết, Musil đã đưa
tiểu thuyết lại gần triết học. Ðiều đó không có nghĩa là Musil ít là nhà tiểu
thuyết hơn các nhà tiểu thuyết khác. Cũng như Nietzche không ít là nhà
triết học hơn các nhà triết học khác.
Tiểu thuyết tư duy của Musil cũng đạt đến một sự mở rộng về chủ đề chưa
từng thấy; không có cái gì có thể tư duy từ nay lại bị loại ra khỏi nghệ thuật
tiểu thuyết.
17.
Hồi 13, 14 tuổi, tôi đi học những bài học về kết cấu âm nhạc. Không phải
vì tôi là một cậu bé thần đồng mà vì sự tế nhị kín đáo của bố tôi. Bấy giờ là
thời chiến tranh và bạn ông, một nhà soạn nhạc người Do Thái, phải đeo
ngôi sao màu vàng[8]; mọi người bắt đầu xa lánh ông. Cha tôi, chẳng biết
làm cách nào để bày tỏ tình đoàn kết với ông, đã nảy ra ý kiến nhờ ông,
đúng ngay vào lúc đó, dạy tôi học nhạc. Hồi ấy những người Do Thái bị
tịch thu nhà và nhà soạn nhạc nọ cứ phải liên tục dọn đến chỗ ở mới, ngày
càng bé hơn, cuối cùng, trước khi đi Terezin, ông chuyển đến một căn hộ
nhỏ, mỗi phòng dồn đống rất nhiều người. Mỗi lần chuyển nhà như vậy ông
vẫn giữ chiếc đàn piano nhỏ, trên chiếc đàn ấy tôi đánh các bài tập hòa âm
và phức điệu của tôi trong khi mọi người chung quanh chúng tôi cặm cụi
làm việc của họ.
Trong tất cả những cái đó, tôi chỉ còn giữ lại niềm cảm phục của tôi đối với
ông và ba hay bốn hình ảnh. Nhất là hình ảnh này: một hôm, tiễn tôi ra về
sau buổi học, ông dừng lại cạnh cửa và đột ngột nói với tôi: " Ở Beethoven
có những đoạn kém một cách lạ lùng. Nhưng chính những đoạn kém ấy lại
tôn giá trị những đoạn hay lên. Cũng như một bãi cỏ, không có nó thì ta
không thể thấy thích thú với cái cây đẹp đẽ mọc trên đó."
Ý nghĩ thật kỳ lạ. Và tôi còn ghi nhớ ý nghĩ ấy, điều đó còn kỳ lạ hơn. Có
thể, tôi đã cảm thấy vinh hạnh đã được nghe lời thổ lộ tâm tình của ông
thầy, một điều bí mật, một mưu mẹo lớn mà chỉ những người am hiểu mới
có quyền được biết.
Dầu thế nào, suy nghĩ ngắn đó của người thầy của tôi đã theo tôi suốt đời
