Milan Kundera
NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI
Người dịch: Nguyên Ngọc - Nhà xuất bản Văn hoá thông tin
Trung tâm văn hoá ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội 2001
Phần thứ bảy
Kẻ bị hắt hủi trong gia đình
Tôi đã nhiều lần viện dẫn đến âm nhạc của Janacek. ở Anh, ở Ðức, người ta
biết rõ ông. Nhưng còn ở Pháp? Và ở các nước Latinh khác? Và người ta
có thể biết gì về ông? (Ngày 15 tháng 2-1922) tôi đến FNAC và nhìn xem
có thể tìm thấy những gì trong các tác phẩm của ông tại đây.
1.
Tôi tìm thấy ngay Tarass Boulba (1918) và Sinfonietta (1926): những tác
phẩm cho dàn nhạc thuộc thời kỳ lớn của ông; được coi là những tác phẩm
nổi tiếng nhất (dễ hiểu hơn cả đối với một người mê nhạc trình độ trung
bình) chúng gần như lúc nào cũng được ghi trên cùng một đĩa.
Tổ khúc viết cho dàn nhạc dây (1877), Nhạc điền viên viết cho dàn nhạc
dây (1878), Các điệu nhảy La-sích (1890). Các bản nhạc này, thuộc thời kỳ
tiền sử trong sáng tác của ông, khiến những người đi tìm dưới cái tên ký
Janacek một nền loại nhạc lớn phải ngạc nhiên.
Tôi dừng lại ở các từ "tiền sử" và "thời kỳ lớn":
Janacek sinh năm 1854. Tất cả nghịch lý là ở đó. Nhân vật lớn này của âm
nhạc hiện đại lại là người lớn tuổi hơn các nhà lãng mạn lớn: ông lớn hơn
Puccini 4 tuổi, hơn Mahler 6 tuổi, hơn Richard Strauss 10 tuổi. Trong một
thời gian dài, do dị ứng với những sự thái quá của chủ nghĩa lãng mạn, ông
viết những bản nhạc chỉ nổi bật lên vì tính cách truyền thống đậm nét. Vẫn
không vừa lòng, ông viết rải rác những bản dàn bè đứt đoạn; chỉ đến khi
chuyển sang thế kỷ mới ông mới tìm ra được phong cách riêng của mình.
Trong những năm 20, các bản nhạc của ông có mặt trong các chương trình
hòa nhạc hiện đại, bên cạnh Stravinski, Bartók, Hendemith; nhưng ông già
hơn họ đến 30, 40 tuổi. Là người bảo thủ đơn độc trong thời trai trẻ của
