NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 136

3.
Tôi tìm thấy bản Sonate viết cho violon và piano (1921) rất đẹp, bản
Truyện kể viết cho violoncelle và piano (1910). Rồi đến những sáng tác
trong những năm cuối đời của ông; đây là bùng nổ sáng tạo của ông; chưa
bao giờ ông tự do hơn là lúc đã thất tuần, chan chứa hài hước và phát minh;
Nhạc lễ thánh glagôn (1926): chẳng hề giống một bản nhạc lễ thánh nào
khác: đây là một hội tế thần rượu hơn là một lễ thánh; và thật mê hoặc.
Cùng thời kỳ này, bản Sextuor viết cho nhạc cụ hơi (1924), Các vần điệu
trẻ thơ (1927) và hai tác phẩm viết cho piano và các nhạc cụ khác nhau mà
tôi đặc biệt yêu thích, song ít khi diễn tấu khiến tôi bằng lòng: Capriccio
(1926), Concertino (1925).
Tôi đếm được năm đĩa ghi các nhạc phẩm viết cho piano độc tấu: bản
Sonate (1905) và hai biến tấu: Trên con đường mòn rợp bóng (1902) và
Trong sương mù (1912); các bản nhạc đẹp đẽ này bao giờ cũng được ghi
chung trên một đĩa và hầu như bao giờ cũng được lấp cho đầy (một cách
không đúng chỗ) bằng các khúc nhạc khác, kém hơn, thuộc thời kỳ "tiền
sử" của ông. Vả chăng chính các nghệ sỹ piano lại đặc biệt hay nhầm cả về
tinh thần lẫn cấu trúc của âm nhạc Janacek; hầu hết họ sa vào một thứ chủ
nghĩa lãng mạn màu mè: làm dịu bớt khía cạnh tàn nhẫn của nhạc Janacek,
coi thhường các đoạn forte[1] và mải mê với lối rubato gần như có hệ
thống. (Các bản nhạc viết cho piano đặc biệt chẳng có cách gì chống lại nỗi
lối chơi rubato. Thật vậy, khó tổ chức được một sự chính xác về nhịp với
một dàn nhạc. Còn người thì chơi piano chơi một mình. Tâm hồn đáng sợ
của anh ta có thể tung hoành chẳng ai kiểm soát chẳng ai câu thúc.)
Tôi dừng lại ở từ "lãng mạn hóa":
Chủ nghĩa biểu hiện của Janacek không phải là một sự nối dài kịch phát của
chủ nghĩa tình cảm lãng mạn. Ngược lại, đấy là một trong những khả năng
để thoát ra khỏi chủ nghĩa lãng mạn. Khả năng đối nghịch với khả năng mà
Stravinski đã chọn: trái với Stravinski, Janacek không chê trách các nhà
lãng mạn là đã nói đến các tình cảm; ông trách họ đã giả mạo chúng; đã
thay thế một thứ khoa chân múa tay tình cảm ("một lời nói dối lãng mạn
chủ nghĩa", như René Girard sẽ nói[2]) vào sự thật tức thời của các cảm