(1904). Cái thiếu nhất và nghiêm trọng, là các bài hợp xướng của ông; bởi,
trong thế kỷ chúng ta, trong lĩnh vực này không có gì sánh nổi với Janacek
trong thời kỳ lớn của ông, bốn tuyệt tác của ông: Marycka Magdanova
(1906), Kantor Halfa (1906), Bảy mươi nghìn (1909), Người điên lang
thang (1922): khó một cách quỷ quái về mặt kỹ thuật, ở Tiệp chúng được
biểu diễn rất tuyệt; chắc chắn những bản ghi đó chỉ có trên những chiếc đĩa
của hãng Supraphon của Séc, nhưng từ nhiều năm nay, không thể tìm thấy
nữa.
10.
Như vậy bản kê không hoàn toàn tồi, nhưng cũng chẳng tốt. Với Janacek,
từ đầu đã vậy. Vở Jenufa bước vào sân khấu thế giới 20 năm sau khi được
sáng tác. Quá muộn. Bởi vì sau 20 năm tính chất luận chiến của một mỹ
học đã mất đi và khi ấy không còn nhận ra được vẻ tân kỳ của nó nữa.
Chính vì vậy mà âm nhạc của Janacek thường bị hiểu sai và diễn xuất sai; ý
nghĩa lịch sử của nó mờ nhạt đi; nó có vẻ không thể xếp hạng; như một khu
vườn đẹp nằm bên cạnh lịch sử; vấn đề vị trí của nó trong sự phát triển
(đúng hơn: trong sự sinh thành) của âm nhạc hiện đại, người ta thậm chí
không đặt ra.
Nếu trong trường hợp của Broch, của Musil, của Gombrowicz, và trong
một ý nghĩa nào đó của Bartok, việc thừa nhận muộn màng là do những tai
họa lịch sử (chủ nghĩa phát-xít, chiến tranh), thì đối với Janacek chính cái
quốc gia nhỏ bé của ông đã hoàn toàn đảm nhận vai trò của những tai họa
đó.
11.
Các quốc gia nhỏ bé. Khái niệm ấy không mang tính số lượng; nó chỉ một
tình thế; một số phận: các quốc gia nhỏ bé không được biết cái cảm giác
hạnh phúc là đã có ở đó từ mãi mãi và cho đến mãi mãi; vào lúc này hay
lúc khác trong lịch sử của mình, tất cả chúng đều đã phải đi qua căn tiền
sảnh của cái chết; luôn luôn phải đối mặt với sự dốt nát ngạo nghễ của
những nước lớn, chúng thấy sự tồn tại của mình thường xuyên bị đặt thành
