NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 144

Ngay từ những năm đầu thế kỷ, khoa âm nhạc học chính thức của Séc đã
coi khinh ông. Các nhà tư tưởng của quốc gia không biết đến vị thần nào
khác trong âm nhạc ngoài Smetana, không biết đến luật lệ nào khác ngoài
luật lệ của Smetana, lấy làm khó chịu vì tính khác biệt của Janacek. Vị giáo
hoàng của khoa âm nhạc học Praha, giáo sư Nejedly, về cuối đời, năm
1948, trở thành bộ trưởng và ông chủ chuyên chế của văn hóa ở nước Tiệp
Khắc Stalin hóa, trong tình trạng lão suy hay gây gổ của ông ta, chỉ còn giữ
có hai niềm say mê: sùng bái Smetana, và ghét cay ghét đắng Janacek. Sự
ủng hộ có hiệu quả hơn cả đối với ông suốt đời là của Max Brod; Max
Brod, từ năm 1918 đến năm 1928, dịch tất cả các vở nhạc kịch ra tiếng
Ðức, đã mở cửa các biên giới cho ông và giải phóng ông khỏi đặc quyền
của cái gia đình ghen tỵ. Năm 1924 Max Brod viết bản chuyên khảo về
ông, bản chuyên khảo đầu tiên được viết về ông. Nhưng Max Brod không
phải là người Tiệp, nên chuyên khảo đầu tiên về Janacek là bằng tiếng Ðức.
Bản thứ hai bằng tiếng Pháp, xuất bản tại Paris năm 1930. Bản chuyên
khảo toàn bộ đầu tiên về ông bằng tiếng Tiệp chỉ ra đời 39 năm sau bản của
Max Brod[5]. Franz Kafka đã ví cuộc đấu tranh của Brod cho Janacek với
cuộc đấu tranh ngày trước bảo vệ Dreyfus. Một sự so sánh lỳ lạ, nó cho
thấy mức độ thù địch đổ xuống đầu Janacek trong đất nước của ông. Từ
năm 1903 đến 1916, nhà hát quốc gia Praha ngoan cố từ chối vở nhạc kịch
đầu tay của ông, vở Jenufa. ở Dublin, cùng thời kỳ ấy, các đồng bào của
Joyce từ chối cuốn sách văn xuôi đầu tay của ông, cuốn Những người
Dublin, và thậm chí năm 1912 còn đốt cháy các bản in cuốn sách ấy. Câu
chuyện của Janacek khác với câu chuyện của Joyce ở tính tai ác của kết
cục: Janacek bị bắt buộc phải nhìn thấy buổi diễn ra mắt vở Jenufa của
mình được chỉ huy bởi một người chỉ huy dàn nhạc suốt 14 năm đã đuổi
không thèm tiếp ông, suốt 14 năm chỉ một mực khinh bỉ âm nhạc của ông.
Ông bị buộc phải biết ơn. Từ vụ thắng lợi nhục nhã đó (bản dàn bè đỏ lòm
những chỗ sửa chữa, gách xóa, thêm thắt) ở Bohême cuối cùng người ta đã
tha tội cho ông. Tôi nói: tha tội. Nếu một gia đình không tiêu diệt nổi đứa
con bị hắt hủi, nó sẽ hạ nhục hắn với một sự khoan dung mẫu tử. Diễn từ
phổ biến ở Bohême, tự coi là có lợi cho ông, rứt ông ra khỏi ngữ cảnh của