NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 155

cho rằng như vậy là anh vẫn mặc nhiên được triệu tập vào đúng giờ ấy đến
đúng tòa nhà nọ. Cho nên ngày chủ nhật anh lại đến đó..."
Giai đoạn 3: xã hội hóa vụ án.
Một hôm ông chú của K. từ thôn quê lên, hoảng hốt vì vụ án kết tội đứa
cháu của mình. Ðiều đáng chú ý: vụ án không thể bí mật hơn, tuy nhiên
mọi người đều hay. Ðiều đáng chú ý khác nữa: chẳng ai nghi ngờ việc K.
có tội. Xã hội đã chấp nhận việc kết tội, còn cộng thêm vào đó trọng lượng
của sự đồng tình (hay sự không - phản đối) ngầm của nó. Ta chờ đợi một sự
ngạc nhiên bất bình: "Tại sao lại có thể kết tội cháu được chứ? Thực ra, là
vì tội gì nào?". Song, người chú không hề ngạc nhiên. Ông chỉ hoảng sợ vì
nghĩ đến những hậu quả của vụ án đối với cả dòng họ.
Giai đoạn 4: tự phê bình.
Ðể tự bảo vệ mình chống lại vụ án đã không chịu phát biểu lời kết tội, cuối
cùng K. đành tự mình đi tìm cho ra tội lỗi. Nó trốn ở đâu? Chắc chắn là ở
đâu đó trong lý lịch của anh. "Anh phải ôn lại toàn bộ đời mình, cho đến
những hành vi và sự kiện nhỏ nhất, rồi phơi bày nó ra và xem xét nó dưới
mọi góc độ."
Tình thế ấy chẳng phải là không có thật: quả vậy, một người đàn bà mộc
mạc, khốn quẫn vì bất hạnh, sẽ tự hỏi: ta đã làm gì sai trái? Và sẽ bắt đầu
lục soát quá khứ của mình, xem xét lại không chỉ các hành vi mà cả các lời
nói và các ý nghĩ thầm kín của mình để hiểu vì sao mà Thượng đế đã nổi
giận với mình.
Chính trị thực hành của chủ nghĩa cộng sản đã sáng tạo từ tự phê bình để
chỉ cái thái độ đó (trong tiếng Pháp, từ này được dùng theo nghĩa chính trị
của nó, vào khoảng năm 1930; Kafka không dùng từ này). Cách người ta sử
dụng từ này không đúng chính xác với từ nguyên của nó. Không phải là tự
phê phán (tách các mặt tốt ra khỏi các mặt xấu để sửa chữa những chỗ sai),
mà là tìm ra tội lỗi của mình để có thể giúp người buộc tội, để có thể chấp
nhận và tán thành sự buộc tội.
Giai đoạn 5: đồng nhất hóa của nạn nhân với tên đao phủ của mình.
Trong chương cuối cùng, sự mỉa mai của Kafka đã đến đỉnh cao khủng
khiếp của nó: hai vị mặc áo đuôi tôm đến tìm K. và dẫn anh ra đường.