NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 157

phủ định hoàn toàn các giai đoạn trước.
Tôi đã nói con đường, và từ ấy có nguy cơ khiến các bạn lạc lối bởi hình
ảnh con đường gợi lên một cái đích. Song, dẫn về cái đích nào vậy những
con đường kia, kết thúc một cách tình cờ, bị chặn đứng lại bởi sự ngẫu
nhiên của một cái chết? Quả là Pierre Bézoukhov, cuối cùng, đi đến cái thái
độ dường như là giai đoạn lý tưởng và kết cục: lúc đó anh tin mình đã hiểu
rằng cứ đi tìm một ý nghĩa cho cuộc sống, chiến đấu cho điều này hay điều
nọ, chỉ là chuyện hoài công; Thượng đế có mặt ở mọi nơi, trong cả cuộc
đời, trong cuộc sống mỗi ngày, vậy nên chỉ cần sống tất cả những gì bày ra
đấy và sống nó với tình yêu: và anh gắn bó, hạnh phúc, với vợ và với gia
đình mình. Mục đích đã đạt đến được chăng? Ðã đạt được đến cái đỉnh cao,
mà tất cả các chặng trước trở thành, một cách hậu nghiệm, đơn thuần là
những bậc thang chăng? Nếu đúng như vậy, thì cuốn tiểu thuyết của Tolstoi
sẽ mất đi tính mỉa mai cốt yếu của nó và sẽ gần giống một bài học đạo lý
tiểu thuyết hóa. ở đây không phải như vậy. Trong phần Vĩ thanh tóm tắt
những gì diễn ra trong 8 năm sau, ta thấy Bézoukhov rời nhà và vợ một
tháng rưỡi để lao mình vào một hoạt động chính trị bán công khai ở
Pétersbourg. Như vậy, một lần nữa anh lại sẵn sáng đi tìm một ý nghĩa cho
cuộc đời của mình, chiến đấu cho một sự nghiệp. Các con đường không kết
thúc và không thấy đích ở đâu cả.
Có thể nói các chặng khác nhau trong một hành trình ở trong một tương
quan mỉa mai đối với nhau. Trong vương quốc sự mỉa mai, sự bình đẳng trị
vì; nghĩa là không một chặng đường nào của hành trình cao hơn chặng khác
về mặt đạo đức. Bolkonsky ra làm việc để có ích cho tổ quốc mình có phải
vì anh muốn chuộc lại thời yếm thế của mình trước đây không? Không.
Không có chuyện tự phê bình. ở mỗi chặng trên đường, anh đều đã tập
trung tất cả sức lực trí tuệ và đạo đức của mình để chọn lấy cho mình một
thái độ sống và anh biết điều đó; vậy thì làm sao anh có thể tự trách mình
đã không là cái mà anh không có thể? Và cũng như không thể phán xét các
giai đoạn khác nhau của cuộc đời mình theo quan điểm đạo đức, cũng
không phán xét chúng theo theo quan điểm của một tính chính thống.
Không thể xác định xem chàng Bolkonsky nào là trung thành với chính