mình hơn: chàng Bolkonsky đã xa rời đời sống công cộng và chàng
Bolkonsky hiến mình cho cuộc sống ấy.
Nếu các đoạn khác nhau là trái ngược nhau, thì làm sao xác định được mẫu
số chung của chúng? Ðâu là cái bản chất chung cho phép ta nhận ra trong
chàng Bézoukhov vô thần và chàng Bézoukhov tín đồ cùng một con người
duy nhất? Ðâu là cái bản chất ổn định của một "cái tôi"? Và trách nhiệm
đạo đức của Bolkonsky thứ hai đối với Bolkonsky thứ nhất là gì? Chàng
Bézoukhov kẻ thù của Napoléon có phải chịu trách nhiệm về chàng
Bézoukhov ngày xưa đã là người ngưỡng mộ ông ta không? Cái khoảng
chốc thời gian trong đó ta có thể coi một người là đồng nhất với chính mình
là bao nhiêu?
Chỉ có tiểu thuyết mới có thể dò xét, một cách cụ thể, điều bí mật ấy, một
trong những bí mật lớn nhất con người từng biết; và chắc hẳn Tolstoi là
người đầu tiên đã làm điều đó.
Ðồng mưu của các chi tiết
Những cuộc hóa thân ở các nhân vật của Tolstoi hiện ra không phải như
một cuộc tiến hóa dài mà như một sự lóe sáng đột ngột. Bezoukhov từ vô
thần trở thành tín đồ dễ dàng một cách kỳ lạ. Ðể xảy ra việc đó chỉ cần anh
bị rung chuyển vì vụ cắt đứt với vợ và ở một trạm thư anh gặp một du
khách theo hội tam điểm nói chuyện với anh. Sự dễ dàng ấy không phải là
do một thói hay thay đổi tính tình hời hợt. Ðúng hơn là nó cho phép ta đoán
ra rằng những sự thay đổi trông thấy đó đã được chuẩn bị bởi một tiến trình
giấu kín, vô thức, đột ngột bùng nổ ra giữa ban ngày.
André Bolkonsky, bị thương nặng trên chiến trường, đang trở lại với cuộc
sống. Vào lúc đó toàn bộ vũ trụ của chàng trai trẻ hiển hách chao đảo:
không phải nhờ một suy tư duy lý, logic, mà nhờ một lần đối mặt đơn giản
với cái chết và một cái nhìn đăm đắm lên bầu trời. Chính những chi tiết ấy
(một cái nhìn lên bầu trời) đóng một vai trò lớn trong những giây phút
quyết định cuộc đời các nhân vật của Tolstoi.
Về sau, trỗi dậy từ chủ nghĩa hoài nghi sâu xa của mình, André lại quay về
đời sống năng động. Trước cuộc chuyển biến đó là một cuộc tranh luận dài
