NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 162

cảnh khó khăn của những kẻ bị phát vãng. Về phần bà, đấy là một bằng
chứng về tình đoàn kết mà chúng tôi muốn trả ơn, bằng cách cố làm cho bà
vui. Vợ tôi kể cho bà nghe câu chuyện buồn cười (câu chuyện tiên tri một
cách kỳ lạ) về một người Mỹ giàu có trú tại một khách sạn Mạc Tư Khoa.
Người ta hỏi: "Ông đã đi viếng Lênin ở lăng chưa?" Và ông trả lời: "Tôi đã
trả mười đô-la để người ta mang ông ta đến khách sạn." Khuôn mặt bà
khách của chúng tôi co dúm lại. Là người theo cánh tả (đến nay bà vẫn vậy)
bà xem cuộc xâm lược của người Nga đối với Tiệp Khắc là sự phản bội đối
với những lý tưởng thân thiết của bà và không thể chấp nhận việc những
nạn nhân mà bà muốn bày tỏ cảm tình lại đi chế giễu chính những lý tưởng
bị phản bội ấy. "Tôi chẳng thấy chuyện đó có gì đáng buồn cười", bà trả lời
lạnh nhạt, và chỉ có cái quy chế của những người bị lên án mới tránh được
cho chúng tôi một vụ cắt đứt quan hệ.
Tôi có thể kể một lô những chuyện như vậy. Những sự thay đổi quan điểm
đó không chỉ nằm trong chuyện chính trị, mà cả trong các thói tục nói
chung, nào chủ nghĩa nữ quyền thoạt tiên đi lên rồi lại đi xuống, nào ca
ngợi rồi khinh rẻ đối với "tiểu thuyết mới", chủ nghĩa thánh giáo cách mạng
được thay thế bằng chủ nghĩa khiêu dâm tự do vô chính phủ, ý tưởng về
châu Âu bị coi là phản động và thực dân kiểu mới bởi những người sau đó
lại dương nó lên như một ngọn cờ của tiến bộ, v.v. Và tôi tự hỏi: họ có nhớ
những thái độ trước đây của họ không? Họ có giữ lại trong ký ức lịch sử
những sự thay đổi của mình không? Không phải tôi bất bình vì thấy họ thay
đổi quan điểm. Bézoukhov, người hâm mộ Napoléon ngày trước, về sau đã
trở thành kẻ muốn hạ sát ông ta, và trong cả hai trường hợp đối với tôi anh
đều đáng mến. Một người phụ nữ đã từng sùng bái Lênin năm 1971 đến
năm 1991 có quyền vui mừng vì thành phố Léningrad không còn là
Léningrad nữa không? Ðương nhiên, bà có quyền. Tuy nhiên, sự thay đổi
của bà khác với sự thay đổi của Bézoukhov.
Chính xác là khi thế giới nội tâm của họ biến đổi mà Bézoukhov hay
Bolkonsky tự xác định mình là những cá thể; mà họ khiến ta kinh ngạc; mà
họ trở nên khác biệt; mà tự do của họ bùng cháy lên, và cùng với nó, là bản
sắc của cái tôi của họ; đấy là những khoảnh khắc thơ: họ sống những