NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 164

Không thể đi xa hơn Kafka trong cuốn Vụ án của ông; ông đã sáng tạo nên
hình ảnh cực kỳ thơ của một thế giới cực kỳ phi - thơ. Bằng những từ "thế
giới cực kỳ phi - thơ" tôi muốn chỉ: cái thế giới trong đó không còn có chỗ
cho một tự do cá nhân, cho sự độc đáo của một cá thể, trong đó con người
chỉ là một dụng cụ của những lực lượng siêu nhân: của chủ nghĩa quan liêu,
của kỹ thuật, của lịch sử. Bằng các từ "hình ảnh cực kỳ thơ" tôi muốn chỉ:
không thay đổi cái bản chất và tính chất phi - thơ của nó, Kafka đã biến đổi,
nhào nặn lại cái thế giới ấy bằng sức tưởng tượng thơ to lớn của mình.
K. hoàn toàn bị thu hút vào cái tình thế mà vụ án áp đặt lên anh; anh chẳng
còn chút thì giờ nào để nghĩ đến việc gì khác. Tuy nhiên, ngay cả trong tình
thế bế tắc đó, vẫn có những khung cửa sổ, đột ngột mở ra một thoáng ngắn
ngủi. Anh không thể trốn thoát bằng các cửa sổ ấy; chúng hé mở ra rồi
đóng lại ngay; nhưng ít ra anh có thể nhìn thấy, trong một thoáng, chất thơ
của cuộc sống bên ngoài, cái chất thơ, bất chấp tất cả, vẫn tồn tại như một
khả năng luôn luôn hiện diện và gửi vào cuộc sống của con người bị săn
đuổi một ánh bạc nhỏ nhoi.
Những thoáng mở ngắn ngủi ấy, đó là, chẳng hạn, những cái nhìn của K.:
anh đi đến con đường ở ngoại ô nơi người ta đã gọi anh đến thẩm vấn lần
thứ nhất. Một lúc trước đó, anh còn chạy để đến cho kịp. Bây giờ anh dừng
lại. Anh đứng giữa đường, và quên đi một lúc vụ án của mình, anh nhìn
quanh mình: "ở hầu hết các cửa sổ đều có người, những người đàn ông chỉ
mặc áo sơ mi chống khuỷu tay lên bệ cửa, cẩn thận và âu yếm. ở những
khung cửa sổ khác chồng chất những đồng chăn, tấm đắp, chăn lông vịt,
thỉnh thoảng lại thấy nhô lên mái đầu xõa tóc của một người phụ nữ." Rồi
anh vào sân nhà: "Cách chỗ anh không xa, một người đàn ông chân trần,
ngồi trên một chiếc thùng gỗ, đang đọc báo. Hai đứa bé đánh đu ở đầu một
chiếc xe kéo tay. Trước một máy bơm nước, một cô gái trẻ mặc áo ngủ
đứng nhìn K. trong khi nước đang chảy đầy chiếc bình của cô."
.
Những câu ấy khiến tôi nhớ lại những mô tả của Flaubert: súc tích, đầy đặn
về thị giác; cảm giác về chi tiết không cái nào là sáo mòn cả. Sức mạnh tỏa
ra từ cảnh mô tả ấy khiến ta cảm thấy K. thèm khát cái thực tại biết bao,