họ từng xem các phim của Forman, đọc các sách của Hrabal, đi xem các
nhà hát không công thức, kể hàng trăm chuyện đùa, và vui vẻ chế giễu
chính quyền? Nếu tất cả họ đều nói về 40 năm ghê rợn, ấy là vì họ đã
Orwell - hóa kỷ niệm của chính cuộc đời họ, cái kỷ niệm, trong ký ức và
trong tâm trí họ, đã bị mất giá trị hay thậm chí bị xóa bỏ thẳng thừng (40
năm bỏ đi), một cách hậu nghiệm.
K., ngay cả trong hoàn cảnh thiếu tự do đến cùng cực, vẫn có thể nhìn thấy
một cô gái thanh mảnh, đứng chờ cái bình nước đang chầm chậm đầy dần
lên. Tôi đã nói rằng những khoảnh khắc đó giống như những khung cửa sổ
thoáng mở ra cảnh vật nằm ngoài xa vụ án của K. Cảnh vật nào vậy? Tôi sẽ
nói rõ cái ẩn dụ ấy: các khung cửa sổ mở trong cuốn tiểu thuyết của Kafka
nhìn ra cảnh vật của Tolstoi, nhìn ra cái thế giới, ở đó các nhân vật, ngay cả
trong những thời khắc hung dữ nhất, vẫn giữ được một sự tự do trong quyết
định của mình, nó khiến cho cuộc sống có cái tính chất không thể lường
ước được đầy hạnh phúc, vốn là ngọn nguồn của chất thơ. Thế giới cực kỳ
thơ của Tolstoi đối nghịch với thế giới của Kafka. Tuy nhiên nhờ có khung
cửa sổ hé mở, như một ngọn heo may, nó đi vào trong câu chuyện của K.
và còn hiện diện ở đó.
Tòa án và vụ án
Các nhà triết học về sinh tồn thích đưa một ý nghĩa triết học vào các từ
trong lời ăn tiếng nói hàng ngày. Tôi thật khó đọc đến các từ nỗi kinh
hoàng hay sự ba hoa mà không nghĩ đến cái ý nghĩa Heidegger đã gán cho
chúng. Về điểm này, các nhà tiểu thuyết đã đi trước các nhà triết học. Khảo
sát các tình thế của nhân vật của mình, họ thiết lập nên từ vựng của họ,
trong đó thường có những từ - chìa khóa mang tính chất của một khái niệm
và vượt ra ngoài ý nghĩa thông thường được các từ điển xác định. Như
Crébillon con dùng từ khoảnh khắc như là từ - khái niệm của trò chơi
phóng đãng (cái cơ hội nhất thời khi một người đàn bà có thể bị quyến rũ)
và di tặng lại từ đó cho thời đại mình và cho các nhà văn khác. Dostoievski
cũng nói về sự nhục nhã, Stendhal nói về cái hão huyền như vậy. Nhờ có
cuốn Vụ án Kafka di tặng lại cho chúng ta ít nhất hai từ - khái niệm đã trở
