NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 173

còn ý nghĩa gì nữa. Có phải chính tôi là kẻ đã gây ra sự hiểu lầm? Tôi có
diễn đạt tồi quá không? Tôi không tin như vậy. Là một nhà thơ chân chính
và đồng thời tán đồng (như Jaromil hay Maiakovski) một điều ghê tởm
không thể chối cãi là một xì-căng-đan. Người Pháp dùng từ này để chỉ một
sự kiện không thể bào chữa, không thể chấp nhận, đi ngược logic, song lại
có thật. Tất cả chúng ta, một cách vô ý thức, đều có xu hướng lẩn tránh
khéo các xì-căng-đan, làm ra vẻ như chúng không tồn tại. Chính vì thế
chúng ta thích nói rằng những khuôn mặt văn hóa lớn thỏa hiệp với những
điều ghê rợn của thế kỷ chúng ta là những tên đểu cáng; nhưng điều đó
không đúng; dầu chỉ là vì thói hư danh của họ, biết rằng thiên hạ chăm chú
thấy, nhìn, phán xét mình, các nghệ sỹ, các nhà triết học luôn tha thiết một
cách lo âu phải sống trung thực và dũng cảm, phải đứng về phía tốt và
đúng. Ðiều đó càng khiến cho xì-căng-đan càng không chịu nổi, càng khó
hiểu. Nếu ta không muốn đi ra khỏi cái thế kỷ này cũng ngu ngốc như ta đã
đi vào, thì phải từ bỏ chủ nghĩa đạo đức dễ dãi của vụ án đi và ngẫm nghĩ
về cái xì-căng-đan đó, ngẫm nghĩ nó đến cùng, dẫu điều đó có tất phải đưa
ta đến chỗ đặt lại thành vấn đề tất cả những điều xác tín của ta về con người
như nó vốn là vậy.
Nhưng chủ nghĩa bảo thủ của dư luận quần chúng là một sức mạnh được
dựng lên thành tòa án, và tòa án được lập ra đó không phải là để mất thì giờ
với các thứ suy tưởng, nó được lập ra để thẩm cứu các vụ án. Và cái hố thời
gian ngăn cách giữa các quan tòa và các bị cáo ngày càng đào sâu, thì bao
giờ cũng là một trải nghiệm non nớt hơn đi phán xử một trải nghiệm lớn
hơn. Những kẻ chưa thành thục đi phán xử những lầm lạc của Céline mà
không biết rằng tác phẩm của Céline, nhờ những lầm lạc đó, chứa đựng
một tri thức hiện sinh, nếu họ thấu hiểu được, có thể khiến họ trưởng thành
hơn. Bởi vì quyền lực của văn hóa chính là ở đó: nó chuộc lại cái ghê rợn
bằng cách chuyển đổi thực thể cái ghê rợn ấy thành sự hiền minh hiện sinh.
Nếu tinh thần vụ án thành công trong việc tiêu diệt văn hóa của thế kỷ này,
thì sau lưng chúng ta chỉ còn lại một kỷ niệm về những sự tàn bạo được
ngợi ca bởi một dàn hợp xướng trẻ con.