NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 18

E - A - A - B - A - D - A - C - B - D - A - E - B - A - D - A - B - D - E - A -
C - A - D - D - B - A - A - C - D - E - B - A - B - D - B - A - B - A - A - D -
A - A - D - D - E.
Ðiều gì khiến Broch chọn đúng trật từ này chứ không phải trật từ nào khác?
Ðiều gì khiến ông, ở chương bốn, chọn đúng tuyến B, chứ không phải
tuyến C hay D? Không phải do logic của các tính cách hay của hành động,
bởi không hề có một hành động chung nào cho năm tuyến này. Ông được
dắt dẫn bởi các tiêu chuẩn khác: bởi vẻ đẹp do sự cận kề nhau bất ngờ của
các hình thức khác nhau (câu thơ, văn kể, châm ngôn, suy tưởng triết học);
bởi sự đối lập của các cảm xúc khác nhau thấm đượm trong các chương
khác nhau; bởi sự đa dạng về độ dài của các chương; cuối cùng, bởi sự triển
khai của cùng những câu hỏi hiện sinh giống nhau soi chiếu vào năm tuyến
như vào năm tấm gương. Chẳng có cách nào hay hơn, nên ta cứ gọi các tiêu
chuẩn đó là những tiêu chuẩn mang tính nhạc, và kết luận: thế kỷ XIX đã
xây dựng nên nghệ thuật kết cấu, nhưng chính thế kỷ chúng ta đã đem tính
nhạc đến cho nghệ thuật ấy.
Cuốn Những vần thơ quỷ sứ được xây dựng thành ba tuyến ít nhiều độc lập
với nhau: A: các cuộc đời của Saladin Chamcha và của Gibreel Farishta,
hai người ấn độ ngày nay sống giữa Bombay và Luân Ðôn; B: lịch sử theo
kinh Coran nói về sự phát sinh đạo Hồi; C: cuộc hành hương của những
người dân làng về La Mecque vượt biển mà họ tưởng có thể đi bộ qua được
và họ bị chết đuối ở đấy.
Ba tuyến trên được lần lượt lấy lại trong chín phần của cuốn sách theo thứ
tự sau: A-B-A-C-A-B-A-C-A (nhân thể: trong âm nhạc, một thứ tự như vậy
gọi là rondo: chủ đề chính trở lại đều đặn, xen kẽ với vài chủ đề phụ).
Sau đây là nhịp điệu chung (các con số trong ngoặc đơn là số trang, đã
được làm tròn, trong lần xuất bản bằng tiếng Pháp): A (100) B (40) A (80)
C (40) A (120) B (40) A (70) C (40) A (40). Ta nhận thấy các phần B và C
có độ dài bằng nhau, tạo cho toàn bộ tác phẩm một sự đều đặn về nhịp điệu.
Tuyến A chiếm năm phần bảy, tuyến B một phần bảy, tuyến C một phần
bảy không gian tiểu thuyết. Tương quan số lượng đó làm rõ vị trí nổi bật
của tuyến A: trọng tâm tiểu thuyết nằm trong số phận hiện tại của Farishta