NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 19

và Chamcha.
Tuy nhiên, dầu là phụ, chính trong các tuyến B và C tập trung câu đố thẩm
mỹ của tiểu thuyết, bởi chính nhờ ở hai phần ấy mà Rushdie đã nắm bắt
được vấn đề cơ bản của mọi cuốn tiểu thuyết (vấn đề bản sắc của một cá
nhân, một nhân vật) một cách mới mẻ, vượt qua các quy ước của tiểu
thuyết tâm lý: không thể nắm bắt được cá tính của Chamcha và Farishta
bằng cách mô tả chi tiết tâm trạng của họ; bí mật của họ là ở chỗ bên trong
tâm thần của họ có sự chung sống của hai nền văn minh, nền văn minh ấn
Ðộ và nền văn minh châu Âu; nó nằm ở những cội rễ của họ, mà họ đã rứt
ra song chúng vẫn sống động trong họ. Những cội rễ đó, chúng bị đứt ra ở
những chỗ nào và phải lần xuống đến tận đâu nếu ta muốn sờ thấy vết
thương? Cái nhìn xuống "giếng sâu quá khứ" không nằm ngoài chủ đề, nó
nhằm vào cốt lõi sự vật: sự chia xé hiện sinh của hai nhân vật chính.
Cũng như không thể hiểu Jacob nếu không có Abraham (là người, theo
Mann, sống trước Jacob nhiều thế kỷ), không thể hiểu Gibreel Farishta nếu
không có tổng thiên thần Gibreel, không có Mahound (Mahomet), thậm chí
nếu không có đạo Hồi theo chế độ chính trị thần quyền của Khomeiny hay
của cô gái bị biến thành cuồng tín nọ dẫn những người dân làng đi về La
Mecque, hay đúng hơn đi đến cái chết. Tất cả họ là những khả năng của
chính anh vốn ngủ yên trong anh và anh phải giành lấy cá tính của mình từ
chính những khả năng đó. Trong cuốn tiểu thuyết này, không có một vấn đề
quan trọng nào có thể xem xét đến mà không cúi nhìn xuống cái giếng sâu
quá khứ. Cái gì là tốt và cái gì là xấu? Ai là quỷ sứ đối với ai, Chamcha đối
với Farishta hay Farishta đối với Chamcha? Quỷ sứ hay thiên thần đã xúi
giục cuộc hành hương của những người dân làng? Vụ chết đuối của họ là
một tai nạn thảm hại hay là hành trình vinh quang lên chốn thiên đàng? Ai
sẽ nói được điều này, ai biết được điều này? Và có phải không thể phân rõ
được thiện ác vốn là niềm khắc khoải từng dày vò những người sáng lập ra
các tôn giáo? Có phải tiếng kêu tuyệt vọng, lời báng bổ lạ lùng của Chúa
Kitô, "Trời, hỡi Trời, sao Người nỡ bỏ rơi con?" còn âm vang trong tâm
hồn mọi người cơ đốc? Có phải trong nỗi hoài nghi của Mahound tự hỏi ai
đã thầm nhắc cho mình những vần thơ, Thượng đế hay quỷ sứ, đã giấu kín