tởm, "tội lỗi" của mình, thì ở Kovarovic, cô mủi lòng với tội lỗi đó, cảm
động vì nó (tiếng hát của cô kéo dài các từ: tình yêu, em và ngày xưa). Như
vậy, trước mặt Laco, cô hát lên nỗi nhớ nhung Stevo, kẻ tình địch của Laco,
cô hát lên tình yêu đối với Stevo vốn là nguyên nhân tất cả tai họa của cô!
Làm sao mà Vogel, người đồng tình hăng hái với Janacek, lại có thể đi bênh
vực một thứ phản - nghĩa về tâm lý như vậy? Làm sao ông lại có thể thừa
nhận nó khi biết rằng sự bất bình về mỹ học của Janacek bắt nguồn từ
chính chỗ ông từ chối kiểu phi hiện thực về tâm lý nhan nhản trong thực tế
nhạc kịch? Làm sao có thể yêu mến một ai đó và đồng thời lại hiểu sai
người ấy đến mức ấy?
4.
Tuy nhiên, ở đây Vogel có lý: chính những chỗ sửa chữa của Kovarovic,
khiến cho vở nhạc kịch trở thành đôi chút ước lệ hơn, đã góp phần vào
thành công của nó. "Hãy để cho chúng tôi bóp méo Thầy đi đôi chút, thưa
Thầy, rồi người ta sẽ yêu Thầy hơn." Nhưng đến một lúc người Thầy không
muốn được yêu mến với cái giá ấy và thích bị người ta ghét và được người
ta hiểu.
Một tác giả có được những khả năng gì để làm cho người ta hiểu mình
đúng với mình? Chẳng nhiều nhặn lắm đâu, đối với Herman Broch trong
những năm 30 và trong nước áo bị cắt đứt khỏi nước Ðức đã phát-xít hóa,
cả về sau này nữa, trong nỗi cô đơn của tình trạng di tản của ông: đôi ba
cuộc tọa đàm, ở đó ông trình bày mỹ học tiểu thuyết của ông; rồi, những lá
thư viết cho bạn, cho các độc giả của ông, cho các nhà xuất bản, cho các
người dịch; ông chẳng quên gì hết, chẳng hạn, ông chăm chút đến cả những
đoạn văn nhỏ in trên các bìa sách của ông. Trong một bức thư gửi cho
người xuất bản sách của mình, ông phản đối lời giới thiệu cuốn Những kẻ
mộng du so sánh cuốn tiểu thuyết của ông với Hugo von Hofmannsthal và
Italo Svevo. Ông đưa ra một phản - đề nghị: đặt nó song song với Joyce và
Gide.
Hãy xem xét kỹ cái đề nghị này: thực ra, đâu là sự khác nhau giữa ngữ cảnh
Broch - Svevo - Hofmannsthal và ngữ cảnh Broch - Joyce - Gide? Ngữ
