ràng:
trước hết, đặc biệt nhấn mạnh: các bản viết riêng tư: thư từ, nhật ký;
thứ đến: các truyện ngắn, các tiểu thuyết mà ông không thành công, theo
nhận định của ông, trong việc hoàn thiện.
8.
Tôi nhìn một khung cửa sổ, ở trước mặt. Buổi tối ánh sáng bật lên. Một
người đàn ông bước vào phòng. Ðầu cúi xuống, ông đi bách bộ; thỉnh
thoảng ông đưa tay vuốt tóc. Rồi, đột ngột, ông nhận ra là căn phòng có đèn
sáng và người ta có thể nhìn thấy ông. Bằng một cử chỉ đột ngột ông kéo
rèm lại. Tuy nhiên, đâu có phải ông đang làm bạc giả; ông chẳng có gì cần
phải che giấu cả trừ chính ông, cách ông bước đi trong phòng, cách ông ăn
mặc xuềnh xoàng, cách ông vuốt tóc. Sự thoải mái của ông được điều kiện
hóa bằng sự tự do không bị ai nhìn thấy của ông.
Nỗi thẹn là một trong những khái niệm - chìa khóa của thời hiện đại, là thời
đại cá nhân chủ nghĩa, ngày nay đang xa rời chúng ta một cách khó nhận
thấy. Nỗi thẹn: phản ứng biểu bì nhằm bảo vệ đời sống riêng tư của mình;
nhằm đòi hỏi một tấm rèm trên một khung cửa sổ; nhằm nhấn mạnh rằng
một bức thư gửi cho A không bị đọc bởi B. Một trong những tình thế sơ
đẳng của bước chuyển sang tuổi trưởng thành, một trong những xung đột
đầu tiên với bố mẹ là việc đòi phải có một cái ngăn kéo để đựng các bức
thư và các cuốn sổ tay của mình, đòi một cái ngăn kéo có khóa; người ta đi
vào tuổi trưởng thành bằng cuộc nổi dậy của nỗi thẹn.
Một sự không tưởng cách mạng xưa cũ, phát-xít hay cộng sản: cuộc sống
không có bí mật, trong đó đời sống công cộng và đời sống riêng tư chỉ là
một. Giấc mơ siêu thực thân thiết với Breton: ngôi nhà bằng kính, ngôi nhà
không có rèm che ở đó con người sống dưới mắt mọi người. Ôi, vẻ đẹp của
sự trong suốt! Thực hành duy nhất thành công của giấc mơ ấy: một xã hội
hoàn toàn do cảnh sát kiểm soát.
Tôi nói đến cái xã hội ấy trong cuốn Nhẹ tênh cái kiếp nhân sinh: Jan
Prochazka, nhân vật lớn của Mùa xuân Praha, sau cuộc xâm lược của người
Nga năm 1968, trở thành một con người bị giám sát chặt chẽ. Bấy giờ ông
