NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 196

các hồi ký, tiểu sử, tự thuật. Giá trị của một bản tiểu sử là ở cái mới và sự
chính xác của các sự kiện có thật được tiết lộ. Giá trị của tiểu thuyết là ở
chỗ phát lộ những khả răng cho đến lúc ấy còn bị che khuất của cuộc sống
như nó vốn là vậy; nói cách khác, tiểu thuyết khám phá ra những gì được
giấu kín trong mỗi chúng ta. Một trong những lời khen thường gặp đối với
một cuốn tiểu thuyết là nói rằng: tôi nhận ra chính mình trong nhân vật của
cuốn sách; tôi có cảm tưởng tác giả nói về tôi và biết rõ tôi; hoặc phàn nàn:
tôi cảm thấy mình bị công kích, bị lột trần, bị làm nhục bởi cuốn tiểu thuyết
này. Không bao giờ nên coi thường những phán xét đó, có vẻ như ngây
ngô: đó là bằng chứng rằng cuốn tiểu thuyết đã được đọc với tư cách là tiểu
thuyết.
Chính vì vậy cuốn tiểu thuyết ám chỉ (chúng nói đến những nhân vật có
thật với ý định để cho người đọc nhận ra họ dưới những cái tên hư cấu) là
một cuốn tiểu thuyết giả, là vật lập lờ về mỹ học, bẩn thỉu về đạo đức.
Kafka được giấu dưới cái tên Garta! Anh phản đối tác giả: không đúng như
vậy! Tác giả: tôi đâu có viết hồi ký, Garta là một nhân vật tưởng tượng! Và
anh: với tư cách là nhân vật tưởng tượng, thì nó không giống thhật, xấu xí,
viết tồi! Tác giả: tuy nhiên đấy không phải là một nhân vật như những nhân
vật khác, nó cho phép tôi phát lộ ra những điều chưa từng biết về bạn tôi,
Kafka! Anh: những phát lộ không chính xác! Tác giả: tôi đâu có viết hồi
ký, Garta là một nhân vật tưởng tượng!... v.v.
Ðương nhiên, mọi nhà tiểu thuyết dầu muốn dầu không đều hút lấy chất
liệu từ trong cuộc sống của mình; có những nhân vật hoàn toàn được bịa ra,
sinh ra từ mơ mộng thuần túy của tác giả, có những nhân vật được gợi ra từ
một hình mẫu, đôi khi trực tiếp, thường hơn là gián tiếp, có những nhân vật
được sinh ra từ một chi tiết duy nhất nhận xét được ở một ai đó, và tất cả
đều phụ thuộc vào sự tự quan sát ủa tác giả, vào sự tự nhận thức của anh.
Lao động của trí tưởng tượng biến đổi những cảm hứng và quan sát đó đến
mức nhà tiểu thuyết quên mất chúng. Tuy nhiên trước khi xuất bản cuốn
sách của mình, anh phải nghĩ đến việc làm cho người ta không thể tìm ra
được cái chìa khóa có thể phát lộ ra chúng; trước hết vì sự tôn trọng tối
thiểu đối với những người sẽ ngạc nhiên nhận ra những mảnh đời của họ