NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 197

trong một cuốn tiểu thuyết, thứ đến là vì những chiếc chìa khóa (thật hay
giả) ta đặt vào tay người đọc chỉ có thể khiến họ lạc lối; thay vì những
phương diện chưa được biết của sinh tồn, họ lại đi tìm trong một cuốn tiểu
thuyết những phương diện chưa biết trong cuộc đời tác giả; tất cả ý nghĩa
của nghệ thuật tiểu thuyết sẽ bị triệt hạ, cũng giống như, chẳng hạn, vị giáo
sư Mỹ nọ đã triệt hạ ý nghĩa ấy khi, được trang bị một chùm chìa khóa vạn
năng, ông đã viết bản tiểu sử lớn của Hemingway:
Bằng sức mạnh của lối giải thích của ông, ông đã biến tác phẩm của
Hemingway thành một cuốn tiểu thuyết duy nhất ám chỉ; cứ như ông đã lộn
ngược nó lại, như lộn một cái áo: đột nhiên, chẳng ai nhận ra, các cuốn
sách bị lộn ngược hết, và trên lớp lót, người ta trố mắt nhìn hau háu những
sự kiện (có thật hay mạo xưng) của cuộc đời ông, những sự kiện vô nghĩa,
đau buồn, tầm thường, ngu ngốc, ti tiện; tác phẩm cứ vậy mà rã ra, các
nhân vật tưởng tượng biến thành những con người trong cuộc đời của tác
giả và người viết tiểu sử khhởi tố vụ án đạo đức chống lại nhà văn: trong
truyện ngắn, có một bà mẹ độc ác: đó chính là bà mẹ của Hemingway mà
ông vu khống ở đây; trong một truyện ngắn khác có một người cha tàn bạo:
đấy là Hemingway trả thù cha ông, lúc ông còn nhỏ cha ông đã để cho
người ta cắt amiđan của con mà không gây mê; trong truyện Một con mèo
dưới cơn mưa nhân vật nữ không có tên tỏ ra không vừa lòng vì "người
chồng có thói quy ngã và vô cá tính": đấy là Hadley, người vợ của
Hemingway, đang than phiền; nhân vật nữ ở truyện Ngày hè là vợ của Dos
Passos: Hemingway đã muốn quyến rũ bà mà không được, và trong truyện
ngắn này ông đã hèn hạ lạm dụng bà bằng cách làm tình với bà dưới cái lốt
của một nhân vật; trong truyện Bên kia sông và dưới những hàng cây, một
người lạ đi qua một quán bar, ông ta rất xấu trai: Hemingway tả vẻ xấu trai
của Sinclair Lewis, ông này "bị tổn thương sâu sắc vì lối mô tả độc ác đó,
đã chết ba tháng sau khi cuốn tiểu thuyết ra đời". Và cứ thế, cứ thế, hết
chuyện đổ vấy này sang chuyện đổ vấy khác.
Từ xưa các nhà tiểu thuyết đã phải tự bảo vệ mình chống lại cơn cuồng
nhiệt tiểu sử ấy, mà theo Marcel Proust, người đại diện - nguyên mẫu gốc là
Sainte - Beuve với khẩu hiệu của ông ta: "Văn học không khác biệt, hay ít