NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 203

đô-la có thể khoe các quyền về tinh thần của mình (nghĩa là quyền không
cho người khác động chạm đến những gì anh viết) khi, tham gia vào sự
sáng tạo này có cả một tiểu đoàn những con người khác cũng tự coi mình là
tác giả và các quyền tinh thần của họ giới hạn lẫn nhau; và làm sao có thể
yêu sách bất cứ điều gì trái với ý muốn của nhà sản xuất, không phải là tác
giả, nhưng chắc chắn là ông chủ thật sự của bộ phim.
Dù quyền của mình không bị giới hạn, các tác giả của các nghệ thuật theo
kiểu xưa lập tức rơi vào một thế giới trong đó quyền tác giả đang mất đi
vầng hào quang xưa của nó. Trong bầu khí hậu mới đó, những kẻ vi phạm
các quyền tinh thần của các tác giả (những người cải biên tiểu thuyết;
những kẻ bới giỏ rác vơ lấy các sách xuất bản gọi là có tính chất phê bình
tác phẩm của các tác giả lớn; ngành quảng cáo làm bại hoại di sản hàng
ngàn năm trong nước bọt màu hồng; các tạp chí tái bản bất cứ thứ gì họ
muốn không cần xin phép; các nhà sản xuất can thiệp vào tác phẩm của các
nhà điện ảnh; những người đạo diễn đối xử với các tác phẩm một cách tự
do cho đến nỗi chỉ có một kẻ điên mới còn có thể viết cho sân khấu, v.v)
trong trường hợp xung đột sẽ được dư luận khoan dung trong khi người tác
giả đòi hỏi các quyền tinh thần của mình sẽ có nguy cơ bị công chúng
không có cảm tình và chỉ được một sự hỗ trợ về pháp lý vướng víu bởi vì
ngay những kẻ canh gĩữ luật pháp cũng không thể làm ngơ với tinh thần
thời đại.
Tôi nghĩ đến Stravinski. Ðến nỗ lực khổng lồ của ông để giữ lấy toàn bộ tác
phẩm của ông trong diễn xuất của chính ông như là một thứ bản vị không
thể phá hủy. Samuel Beckett cũng ứng xử như vậy: ông kèm theo văn bản
các vở kịch của ông những chỉ dẫn sân khấu ngày càng chi tiết và đòi hỏi
(trái ngược với kiểu cho phép thông thường) chúng phải được tuân thủ chặt
chẽ; ông thường dự các buổi tập để có thể phê chuẩn cách đạo diễn, và đôi
lúc, tự ông làm lấy; ông thậm chí còn cho xuất bản thành sách các ghi chú
cho việc dựng vở Tàn cuộc bằng tiếng Ðức, để cho nó được xác định mãi
mãi. Người xuất bản tác phẩm của ông và là bạn ông, Jérôme Lindon, chăm
lo cho việc ý nguyện tác giả của ông phải được tôn trọng, cả sau khi ông
chết, nếu cần cả trước tòa án.