NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 24

chủ Odet, và nhất là Francois đệ nhất, vua nước Pháp, đã che chở cho ông.
Có phải họ muốn bảo vệ các nguyên lý? Bảo vệ tự do ngôn luận? Bảo vệ
các quyền con người? Ðộng cơ thái độ của họ hay hơn thế nhiều; họ yêu
văn học và nghệ thuật.
Tôi chẳng thấy một hồng y giáo chủ du Bellay, một Francois nào trong cái
châu Âu hôm nay cả. Nhưng châu Âu có còn là châu Âu ? Nghĩa là "xã hội
của tiểu thuyết"? Nói cách khác: nó có còn ở trong Thời Hiện đại? Hay nó
đang đi vào một thời đại khác còn chưa có tên và đối với thời đại đó các
nghệ thuật chẳng còn quan trọng gì lắm nữa? Trong trường hợp đó, việc gì
phải ngạc nhiên rằng nó chẳng hề quá đỗi xúc động khi, lần đầu tiên trong
lịch sử của nó, nghệ thuật tiểu thuyết, nền nghệ thuật tiêu biểu nhất của nó,
bị kết án tử hình? Trong cái thời đại mới này, sau Thời Hiện đại, chẳng
phải, đã từ một thời gian rồi, tiểu thuyết đã phải sống cuộc sống của một kẻ
bị kết án đó sao?
Tiểu thuyết châu Âu
Ðể giới hạn chính xác cái nghệ thuật tôi đang nói đây, tôi gọi nó là tiểu
thuyết châu Âu. Không phải như vậy là tôi muốn nói: những tiểu thuyết
được sáng tạo ở châu Âu bởi những người châu Âu, mà là: những tiểu
thuyết làm thành bộ phận của cái lịch sử đã bắt đầu vào buổi bình minh của
thời hiện đại ở châu Âu. Ðương nhiên còn có những tiểu thuyết khác: tiểu
thuyết Trung Hoa, Nhật Bản, tiểu thuyết Cổ Hy Lạp, nhưng các tiểu thuyết
ấy chẳng hề nối liền bằng bất cứ sự liên tục tiến hóa nào với cái công cuộc
lịch sử đã sinh ra cùng với Rabelais và Cervantès.
Tôi nói về tiểu thuyết châu Âu để phân biệt nó với (chẳng hạn) tiểu thuyết
Trung Hoa, mà cũng là để nói rằng lịch sử của nó là xuyên quốc gia; rằng
tiểu thuyết Pháp, tiểu thuyết Anh hay tiểu thuyết Hungari không có khả
năng tạo nên lịch sử tự trị riêng của mình, chúng tham gia vào một lịch sử
chung siêu quốc gia, lịch sử đó tạo nên ngữ cảnh duy nhất trong đó có thể
phát lộ cả sự tiến hóa của tiểu thuyết lẫn giá trị của những tác phẩm riêng
biệt.
Vào các giai đoạn khác nhau của tiểu thuyết, các quốc gia khác nhau tiếp
nhận lấy cuộc khởi xướng như trong một cuộc chạy tiếp sức: trước tiên là