NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 25

nước ý của Boccace; rồi Tây Ban Nha của Cervantès và của tiểu thuyết
bợm nghịch; thế kỷ thứ XVIII của nền tiểu thuyết lớn nước Anh và, vào
cuối thế kỷ, sự tham dự Ðức của Goethe; thế kỷ XIX, toàn bộ, thuộc về
nước Pháp, với, trong phần ba cuối thế kỷ sự nhập cuộc của tiểu thuyết
Nga, và ngay sau đó, sự xuất hiện của tiểu thuyết Scandinavie8. Rồi, thế kỷ
XX và cuộc phiêu lưu Trung Âu của nó với Kafka, Musil, Broch và
Gombrowicz...
Nếu cả châu Âu chỉ là một quốc gia duy nhất, tôi không nghĩ lịch sử tiểu
thuyết có thể kéo dài với một sức sống như vậy, một sức mạnh như vậy và
một sự đa dạng đến vậy suốt bốn thế kỷ. Chính các hoàn cảnh lịch sử luôn
luôn mới (với các nội dung hiện sinh mới của chúng) nổi trồi lên một lần ở
Pháp, một lần ở Nga, rồi ở nơi khác và nơi khác nữa, đã đưa nghệ thuật tiểu
thuyết lại lên đường, đem đến cho nó những cảm hứng mới, gợi mở cho nó
những giải pháp mỹ học mới. Cứ như lịch sử tiểu thuyết trong hành trình
của nó lần lượt đánh thức dậy các bộ phận khác nhau của châu Âu, xác
nhận chúng trong tính đặc thù của chúng, cùng lúc lại sáp nhập chúng vào
một ý thức châu Âu chung.
Chính trong thế kỷ chúng ta, lần đầu tiên, những cuộc khởi xướng lớn của
lịch sử tiểu thuyết châu Âu nảy sinh ở bên ngoài châu Âu: thoạt tiên ở Bắc
Mỹ, trong những năm 20 và 30, rồi, những năm 60, ở châu Mỹ Latinh. Sau
niềm thích thú do nghệ thuật của Patrick Chamoiseau, nhà tiểu thuyết vùng
Antilles, rồi nghệ thuật của Rushdie mang lại, tôi muốn nói một cách tổng
quát hơn về tiểu thuyết ở phía dưới vĩ tuyến thứ 35, hay về tiểu thuyết
phương Nam: một nền văn hóa tiểu thuyết mới nổi bật vì một cảm quan kỳ
lạ về thực tại gắn liền với một sức tưởng tượng phóng túng vượt qua tất cả
các quy tắc của sự giống như thật.
Sức tưởng tượng ấy khiến tôi khoái trá, mà tôi không hiểu được nó đến từ
đâu. Kafka? Chắc chắn rồi. Ðối với thế kỷ chúng ta, chính ông đã hợp pháp
hóa cái huyền hoặc trong nghệ thuật tiểu thuyết. Tuy nhiên, tưởng tượng
của Kafka khác với tưởng tượng của Rushdie hay của Márquez; trí tưởng
tượng phong phú ấy dường như cắm rễ trong nền văn hóa rất riêng biệt của
phương Nam; chẳng hạn trong nền văn học truyền miệng của nó, luôn luôn