Milan Kundera
NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI
Người dịch: Nguyên Ngọc - Nhà xuất bản Văn hoá thông tin
Trung tâm văn hoá ngôn ngữ Đông Tây, Hà Nội 2001
Phần thứ hai
Cái bóng bị hoạn của thánh Garta
1.
Tại gốc của hình ảnh về Kafka được mọi ngày nay chia xẻ, có một cuốn
tiểu thuyết. Max Brod đã viết cuốn sách ấy ngay khi Kafka mới mất, và đã
cho in năm 1926. Hãy nhấm nháp cái tên sách: Vương quốc thần diệu của
tình yêu. Cuốn sách cốt yếu này là một cuốn sách ám chỉ. Ta nhận ra ở
nhân vật chủ chốt của nó, nhà văn Ðức sống tại Praha tên là Nowy, chân
dung tự họa được đánh bóng lên của Brod (được phụ nữ tôn thờ, bị các nhà
văn học ganh tị). Nowy - Brod cắm sừng một gã, bằng những thủ đoạn độc
ác rất rối rắm, cuối cùng tống được anh ta vào tù bốn năm. Ta tức khắc rơi
ngay vào một câu chuyện đan chen những trùng hợp khó tin nhất (các nhân
vật, hoàn toàn ngẫu nhiên, gặp nhau trên một chiếc tàu giữa biển, trên một
đường phố ở Haifa, trên một đường phố ở Vienne), ta chứng kiến cuộc đấu
tranh giữa những người tốt (Nowy, người tình của anh ta) và những kẻ ác
(gã bị cắm sừng, dung tục đến mức hoàn toàn xứng đáng với cặp sừng của
y, và một nhà phê bình văn học chuyên chỉ trích tàn tệ một cách có hệ
thống các tác phẩm đặc sắc của Nowy), ta cảm động vì những cú lật ngược
bi lụy (nhân vật nữ tự vẫn vì nàng không còn chịu đựng nổi cuộc sống giữa
một bên là người bị cắm sừng bên kia là kẻ cắm sừng), ta thán phục tâm
hồn nhạy cảm của Nowy - Brod sẵn sàng ngất xỉu đi bất cứ lúc nào.
Cuốn tiểu thuyết ấy đã có thể bị quên bẵng đi rồi nếu không có nhân vật
Garta. Vì Garta, bạn thân thiết của Nowy, là một chân dung của Kafka.
Không có cái mã khóa đó, nhân vật này sẽ là nhạt nhẽo nhất trong toàn bộ
lịch sử văn chương; ông mang những đặc tính của “một vị thánh của thời
đại chúng ta”, nhưng ngay cả về cái giáo chức thần thánh của ông, ta cũng
không biết được chuyện gì đáng kể, trừ một điều, thỉnh thoảng, khi gặp
