NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 50

những người bạn trung thành nhất và tận tụy nhất của tôi", Stravinski nói
trong cuốn Biên niên sử đời tôi) về sau đã trở thành người phê phán ông hết
sức khắt khe. Theo Ansermet, chính "hoạt động cảm xúc tiềm tàng trong
tâm hồn con người... mãi mãi là ngọn nguồn của âm nhạc"; "bản chất đạo
đức học" của âm nhạc nằm trong sự biểu hiện của "hoạt động xúc cảm" ấy;
Stravinski, là "người từ chối dấn thân con người mình vào hành vi biểu
hiện âm nhạc", âm nhạc "như vậy không còn là một biểu hiện mỹ học của
đạo đức học con người"; cho nên, chẳng hạn, tác phẩm Nhạc lễ của ông
không phải là sự biểu hiện, mà là chân dung của lễ nhà thờ, nó cũng rất có
thể do một nhạc sỹ phi tôn giáo viết ra, và do đó, nó chỉ mang lại một "tình
cảm tôn giáo giả tạo"; tránh né lý do tồn tại đích thực của âm nhạc như vậy
(bằng cách thay thế sự tự thú bằng các chân dung) Stravinski rõ ràng đã
không làm tròn bổn phận đạo đức học của mình.
Vì sao lại có sự hăng say đến vậy? Có phải di sản quá khứ, chủ nghĩa lãng
mạn trong chúng ta đang chống lại sự phủ nhận quan trọng nhất, phủ nhận
sạch đối với nó không? Stravinski có xúc phạm đến một nhu cầu hiện sinh
giấu kín trong mỗi con người chăng? Nhu cầu coi những đôi mắt đẫm lệ tốt
hơn mắt khô, bàn tay đặt trên trái tim tốt hơn bàn tay đặt trong túi, lòng tin
tốt hơn hoài nghi, say đắm tốt hơn bình tâm, tự thú tốt hơn hiểu biết chăng?
Ansermet chuyển từ phê phán âm nhạc sang phê phán tác giả: nếu
Stravinski "không mà cũng không hề có ý định đem âm nhạc của mình làm
một hành vi biểu hiện của chính mình, đấy không phải là vì tự nguyện, mà
vì một hạn chế trong bản chất của ông, bởi sự thiếu tự chủ trong hoạt động
xúc cảm của ông (nếu không nói là vì sự nghèo nàn về mặt tâm hồn chỉ có
thể chấm dứt khi ông ta có một cái gì đó để mà yêu).
Ðồ chết tiệt! Là người bạn trung thành nhất, ông ta biết gì, Ansermet, về sự
nghèo nàn về tâm hồn của Stravinski? Là bạn tận tụy nhất, ông ta biết gì về
khả năng tình yêu của ông ấy? Và ông ta tìm được ở đâu vậy niềm tin chắc
rằng con tim là cao hơn về mặt đạo đức so với trí óc? Chẳng phải người ta
phạm phải những điều đê tiện cả với sự tham gia của con tim cũng như
không có nó đấy sao? Chẳng phải bọn người cuồng tín, tay vấy đầy máu,
đều có thể khoe rằng chúng có một "hoạt động xúc cảm" lớn đó sao? Ðến