NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 52

phụ nữ trò chuyện, tiếng nói huyên thuyên ngoài đường, các tiếng ồn trong
một cuộc săn hay một trận đánh v.v) bằng các phương tiện âm nhạc (bằng
giọng hát hợp xướng); sự "mô tả" đó được xử lý theo lối phức điệu. Kết
hợp một lối sao chép "tự nhiên chủ nghĩa" (mang lại cho Janequin những
âm vang mới tuyệt diệu) với một phức điệu bác học, tức là sự kết hợp giữa
hai cực gần như xung khắc, thật mê hồn: đấy là một nghệ thuật tinh tế, giàu
tính trò chơi, vui tươi và đầy hài hước.
Thế mà: diễn từ tình cảm lại đặt các từ "tinh tế", "trò chơi", "vui tươi", "hài
hước" đối nghịch với sâu sắc. Nhưng cái gì là nông cạn và cái gì là sâu sắc?
Ðối với người phê phán Janequin, các "thiên tư ý nhị", sự "mô tả" là nông
cạn; còn sâu sắc là "nhiệt tâm mạnh mẽ trong sự biểu thị các tình cảm",
những "giọng điệu âu yếm, thán phục, kính trọng" đối với người phụ nữ.
Tức là cái gì động đến tình cảm thì sâu sắc. Nhưng người ta có thể định
nghĩa sâu sắc theo cách khác: sâu sắc là cái gì chạm đến bản chất. Vấn đề
Janequin chạm đến trong những bản nhạc này là vấn đề có tính bản thể cơ
bản của âm nhạc: vấn đề mối quan hệ giữa tiếng ồn và âm thanh mang tính
nhạc.
Âm nhạc và tiếng ồn
Khi con người sáng tạo ra một âm thanh mang tính nhạc (bằng cách hát hay
chơi một loại đàn) anh ta đã chia thế giới âm nhạc ra làm hai phần hoàn
toàn tách biệt: phần các âm thanh nhân tạo và phần các âm thanh tự nhiên.
Trong âm nhạc của mình, Janequin đã thử cho hai phần ấy tiếp xúc với
nhau. Như vậy, ở thế kỷ XVI, ông đã hình dung trước điều mà ở thế kỷ XX,
chẳng hạn, Janacek (các nghiên cứu của ông về hành ngôn nói), Bartok,
hay, một cách cực kỳ hệ thống, Messiaen (các bản nhạc dựa theo tiếng chim
hót của ông) sẽ làm.
Nghệ thuật của Janequin nhắc ta nhớ rằng có một thế giới âm học nằm
ngoài tâm hồn con người và không chỉ gồm các tiếng ồn của tự nhiên mà cả
những giọng con người nói, la hét, hát, nó tạo nên chất thịt âm vang cho
cuộc sống hàng ngày cũng như cuộc sống trong các lễ hội. Nó nhắc nhở
rằng nhà soạn nhạc có tất cả khả năng đem lại cho cái thế giới "khách
quan" ấy một hình thức nhạc lớn.