NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 57

phục quyền này tổng quát hơn: xác định lại và mở rộng chính khái niệm
tiểu thuyết; chống lại sự rút gọn đối với nó mà mỹ học tiểu thuyết thế kỷ
XIX đã thực hiện; đặt cơ sở của nó trên toàn bộ kinh nghiệm lịch sử của
tiểu thuyết.
Tôi không muốn đặt một sự song song dễ dãi giữa tiểu thuyết và âm nhạc,
các vấn đề cấu trúc của hai nghệ thuật này là không thể so sánh với nhau
được; tuy nhiên các hoàn cảnh lịch sử thì giống nhau: cũng như các nhà
tiểu thuyết lớn, các nhà soạn nhạc hiện đại (điều này liên quan đến
Stravinski cũng như Schonberg) đã muốn bao quát toàn bộ các thế kỷ âm
nhạc, tư duy lại, cấu thành lại thang bậc các giá trị trong toàn bộ lịch sử của
nó; để làm việc đó, họ phải đưa âm nhạc ra khỏi lối mòn của hiệp thứ hai
(nhân đây hãy chú ý: từ ngữ tân hiện đại thông thường được gán cho
Stravinski chỉ gây lạc hướng, bởi những cuộc du hành quyết định nhất của
ông về phía sau quay trở lại đến tận những thời đại trước chủ nghĩa cổ
điển); từ đó mà có thái độ bỏ qua của họ: đối với những kỹ thuật kết cấu ra
đời cũng với xô-nát; đối với ưu thế của giai điệu; đối với tính mị dân âm
vang của kiểu phối dàn nhạc giao hưởng; nhưng nhất là: việc họ từ chối coi
lý do tồn tại của âm nhạc chỉ đơn thuần là tự thú của đời sống cảm xúc, thái
độ, trong thế kỷ XIX, đã trở thành bắt buộc, cũng như đối với nghệ thuật
tiểu thuyết cùng thời ấy, nghĩa vụ phải giống như thật.
Nếu xu hướng muốn đọc lại và đánh giá lại toàn bộ lịch sử âm nhạc ấy là
xu hướng chung của tất cả các nhà hiện đại chủ nghĩa lớn (nếu, theo tôi,
đấy là dấu hiệu phân biệt giữa nghệ thuật hiện đại chủ nghĩa lớn với thói
rởm hiện đại chủ nghĩa), thì dẫu sao chính Stravinski là người phát biểu
điều ấy ra rõ ràng hơn bất cứ ai khác (và, có thể nói, theo lối ngoa dụ). Vả
chăng các cuộc tấn công của những kẻ dèm pha ông tập trung vào chính
điểm đó: họ coi cố gắng của ông cắm rễ sâu vào toàn bộ lịch sử âm nhạc là
chủ nghĩa chiết trung; thiếu tính độc đáo; mất khả năng phát minh. Sự "đa
dạng kỳ lạ về phong cách của ông [...] giống như một sự thiếu phong cách",
Ansermet viết. Còn Adorno thì mỉa mai cay độc: âm nhạc của Stravinski
chỉ dựa vào âm nhạc, đấy là "âm nhạc phỏng theo âm nhạc".
Phán xét bất công: bởi nếu Stravinski, không giống như bất cứ nhà soạn