NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 59

thuộc về một cái gì đã không còn nữa.
Nhưng hãy trở lại với câu hỏi của tôi: việc Stravinski muốn bao quát toàn
bộ lịch sử âm nhạc nghĩa là gì? Ðâu là ý nghĩa của nó?
Một hình ảnh ám ảnh tôi: theo một niềm tin dân gian, trong giây phút hấp
hối, người sắp chết thấy diễn ra trước mắt toàn bộ cuộc đời đã qua của
mình. Trong tác phẩm của Stravinski, âm nhạc châu Âu hồi nhớ lại cuộc
sống ngàn năm của nó; đấy là giấc mơ cuối cùng của nó trước khi bước vào
giấc ngủ vĩnh hằng không có chiêm bao.
Chuyển biến mang tính trò chơi
Hãy phân biệt hai việc: một mặt, xu hướng chung phục quyền các nguyên
lý đã bị lãng quên của âm nhạc quá khứ, xu hướng xuyên suốt tác phẩm của
Stravinski và tác phẩm của các nhà soạn nhạc lớn cùng thời với ông; mặt
khác: cuộc đối thoại trực tiếp mà Stravinski tiến hành một lần với
Tchaikovski, một lần khác với Pergolèse, rồi với Gesualdo v.v; các "đối
thoại trực tiếp" ấy, chuyển biên tác phẩm cũ này hay tác phẩm cũ khác,
phong cách cụ thể này hay phong cách cụ thể khác là cách riêng của
Stravinski hầu như không thấy ở những nhà soạn nhạc đồng thời với ông
(ta thấy cách này ở Picasso).
Adorno giải thích như thế này các chuyển biên của Stravinski (tôi nhấn
mạnh các từ - chìa khóa): "Các nốt ấy (tức là các nốt nghịch, xa lạ với hòa
âm, mà Stravinski sử dụng, chẳng hạn, trong Pulcinella, M.K.) trở thành
các dấu vết của bạo lực nhà soạn nhạc sử dụng chống lại tiếng nói, và trong
những nốt nghịch nọ người ta nhấm nháp chính cái bạo lực ấy, cái lối hành
hung đó đối với âm nhạc, có thể gọi là mưu hại đối với đời sống của nó.
Nếu ngày trước một nốt nghịch là biểu hiện của nỗi đau chủ quan, thì tính
chói tai của nó, biến đổi giá trị, bây giờ trở thành dấu hiệu của một sự
cưỡng bức xã hội, mà tác nhân là nhà soạn nhạc tung các nốt ra. Các tác
phẩm của ông ta không có chất liệu nào khác ngoài các biểu hiện của sự
cưỡng bức đó, sự bó buộc nằm ngoài chủ đề, không liên quan gì đến nó, chỉ
đơn giản áp đặt vào nó từ bên ngoài. Có thể tiếng vang rộng rãi của các tác
phẩm tân cổ điển của Stravinski phần rất lớn là do, một cách không có ý
thức và dưới màu sắc chủ nghĩa hồi cổ, theo cách của chúng, chúng đã rèn