NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 64

ngay, là cuốn tiểu thuyết của Kafka. Sự "phê phán thói đa cảm" đó (phê
phán ngầm, nhại, buồn cười, không bao giờ hung hăng) không chỉ nhằm
vào Dickens, mà nhằm vào chủ nghĩa lãng mạn nói chung, nó nhằm vào
những kẻ thừa kế của chủ nghĩa lãng mạn, đồng thời với Kafka, đặc biệt là
các nhà ấn tượng chủ nghĩa, thói sùng bái chứng cuồng loạn và điên rồ của
họ; nó nhằm vào cái giáo hội thần thánh của tâm hồn; và một lần nữa, nó
làm cho hai người nghệ sỹ tưởng chừng khác nhau đến thế, là Kafka và
Stravinski, gắn lại gần nhau.
Một cậu bé trai trong trạng thái ngây ngất
Ðương nhiên, không thể nói rằng âm nhạc (toàn bộ âm nhạc) không thể
biểu hiện các tình cảm; âm nhạc thời đại chủ nghĩa lãng mạn là biểu cảm
một cách chính thức và chính đáng; nhưng ngay cả về nền âm nhạc đó, vẫn
có thể nói: giá trị của nó chẳng có gì chung với cường độ các tình cảm nó
gây nên. Bởi âm nhạc có khả năng đánh thức dậy mạnh mẽ các tình cảm
mà chẳng có chút nghệ thuật âm nhạc nào cả. Tôi nhớ lại hồi bé: ngồi ở
piano, tôi mải mê theo những ứng tác hăng say chỉ cần dùng một hòa âm
cung ut trưởng và âm át dưới fa thứ của nó, chơi cực mạnh và không dứt.
Hai hòa âm và mô-típ giai điệu nguyên thủy không ngừng lặp lại gây cho
tôi một xúc động mãnh liệt không một Chopin, một Beethoven nào từng
gây nên được. (Một lần, bố tôi, là nhạc sỹ, hết sức giận dữ - tôi không bao
giờ thấy ông giận dữ đến thế, cả trước lẫn sau lần đó - chạy vào phòng tôi,
nhấc bổng tôi lên khỏi chiếc ghế con và mang tôi sang phòng ăn để đặt tôi
dưới gầm bàn, với một sự ghê tởm cố nén lại.)
Ðiều tôi sống qua hồi đó, trong những ứng tác của tôi, là một cơn ngây
ngất. Cơn ngây ngất là gì? Ðứa bé gõ trên phím cảm thấy một hứng thú
(một nỗi buồn, một niềm vui) và cảm xúc dâng lên đến một cường độ cao
tới mức không còn chịu nổi nữa: đứa bé chạy trốn trong một trạng thái mù
quáng và điếc đặc trong đó mọi thứ đều bị quên bẵng đi hết, trong đó người
ta quên mất cả chính mình. Bằng cơn ngây ngất, cảm xúc chạm đến cực
điểm của nó, và như vậy, cùng lúc, đến sự phủ định của nó (đến sự quên
bẵng mất nó).
Ngây ngất có nghĩa là "ở bên ngoài mình", như từ nguyên của từ Hy Lạp đã