NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 66

qua đường. Tôi nhận ra một người nào đó mà tôi không ưa và tôi đã chỉ
người ấy cho cậu bạn: "Cán nát hắn ta đi!" Tất nhiên đấy chỉ là đùa, nhưng
cậu bạn tôi đang ở trong một trạng thái sảng khoái kỳ lạ và cậu dấn ga.
Người kia hoảng hốt, trượt chân, ngã. Cậu bạn tôi vừa kịp hãm xe đúng vào
giây cuối. Người kia không bị thương, tuy nhiên người ta xúm lại quanh và
muốn hành hung chúng tôi (tôi hiểu họ). Tuy nhiên bạn tôi đâu có lòng dạ
sát nhân. Mấy từ của tôi đã đẩy cậu ta vào một cơn ngây ngất ngắn ngủi (vả
chăng, đấy là một trong những cơn ngây ngất kỳ lạ nhất: cơn ngây ngất của
một lời nói đùa).
Người ta thường quen gắn liền khái niệm cơn ngây ngất với những khoảnh
khắc thần bí lớn. Nhưng có những cơn ngây ngất thường nhật, tầm thường,
dung tục: cơn ngây ngất của sự tức giận, cơn ngây ngất của tốc độ trên tay
lái, cơn ngây ngất của sự đinh tai vì tiếng ồn, cơn ngây ngất của các sân
bóng. Sống, là một cố gắng nặng nhọc thường xuyên để đừng quên chính
mình đi, luôn ở trong cái stasis của mình. Chỉ cần đi ra khỏi mình trong
một khoảnh khắc, là người ta đã chạm đến lãnh địa của cái chết.
Hạnh phúc và ngây ngất
Tôi tự hỏi không biết Adorno có bao giờ cảm thấy một chút vui thích khi
nghe âm nhạc của Stravinski. Vui thích? Theo ông ta, âm nhạc của
Stravinski chỉ biết đến một niềm vui thích duy nhất: "niềm vui thích đồi bại
của sự tước bỏ"; bởi nó chỉ làm mỗi việc là tự "tước bỏ" hết mọi thứ: sự
biểu cảm; độ vang của dàn nhạc; kỹ thuật triển khai; nhìn tất cả những cái
đó bằng một "cái nhìn dữ tợn", nó làm biến dạng các hình thức xưa cũ;
"nhăn nhó", nó không có khả năng sáng tạo, nó chỉ là "mỉa mai", "biếm
họa", "nhại"; nó chỉ là "sự phủ nhận", không chỉ đối với nền âm nhạc thế kỷ
XIX, mà đối với toàn bộ âm nhạc (Adorno nói: "âm nhạc của Stravinski là
một thứ âm nhạc từ đó âm nhạc bị trừ tiệt").
Lạ thay. Lạ thay. Vậy còn niềm hạnh phúc bừng sáng lên từ âm nhạc đó?
ôi nhớ một cuộc triển lãm Picasso ở Praha vào giữa những năm 60. Một
bức tranh còn in đậm trong ký ức tôi. Một người đàn bà và một người đàn
ông ăn dưa hấu; người đàn bà ngồi, người đàn ông nằm ngay ra đất, hai
chân đưa lên trời trong một cử chỉ vui sướng khó tả. Và tất cả những cái đó