NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 67

được vẽ với một sự vô tư lự khoái trá khiến tôi nghĩ rằng người họa sỹ,
trong khi vẽ bức tranh, hẳn cũng cảm thấy niềm vui như người đàn ông
đang đưa hai chân lên kia.
Hạnh phúc của người họa sỹ vẽ người đàn ông đưa hai chân lên là một
niềm hạnh phúc nhân đôi; đó là niềm hạnh phúc được ngắm (với nụ cười)
một niềm hạnh phúc. Chính cái cười ấy khiến tôi quan tâm. Người họa sỹ
nhìn thấy trong niềm hạnh phúc của người đàn ông đưa hai chân lên trời
một giọt khôi hài tuyệt diệu, và lấy làm vui thú về điều đó. Nụ cười của anh
đánh thức dậy ở ông một sự tưởng tượng vui vẻ và vô trách nhiệm giống
như cử chỉ của người đàn ông đưa chân lên trời. Như vậy niềm hạnh phúc
tôi nói đến đó mang dấu hiệu của sự hài hước; đó chính là điều phân biệt nó
với niềm hạnh phúc ở những thời đại khác của nghệ thuật, với niềm hạnh
phúc lãng mạn của một chàng Tristan của Wagner, chẳng hạn, hay niềm
hạnh phúc tình tứ của một chàng Philémon và một nàng Baucis. (Có phải vì
thiếu hài hước một cách nguy hại, mà Adorno đã vô cảm đến thế đối với
âm nhạc của Stravinski?)
Beethoven đã viết bản "Tụng ca niềm vui", nhưng niềm vui ấy của
Beethoven là một nghi lễ bắt người ta phải kính cẩn đứng nghiêm. Các
khúc rondo và menuet trong các giao hưởng cổ điển, nếu ta muốn, là tiếng
gọi mời khiêu vũ, nhưng niềm hạnh phúc tôi nói đến và tôi gắn bó không
muốn bừng nở thành hạnh phúc bằng cử chỉ tập thể của một điệu nhảy. Vì
vậy không có điệu polka nào đem đến cho tôi hạnh phúc ngoại trừ điệu
Cirkus Polka của Stravinski, được viết không phải để cho người ta nhảy mà
là để cho người ta nghe, vừa đưa hai chân lên trời.
Có những tác phẩm trong nền nghệ thuật hiện đại đã khám phá ra một niềm
hạnh phúc không thể bắt chước được của con người, niềm hạnh phúc hiển
lộ ra bằng sự vô trách nhiệm sảng khoái của trí tưởng tượng, bằng niềm
thích thú được sáng tạo, được bắt chộp bất thần, thậm chí được làm cho
người ta thấy chướng vì một sự sáng tạo. Có thể lập cả một danh sách
những tác phẩm thấm nhuần niềm hạnh phúc đó: bên cạnh Stravinski
(Petrouchka, Hôn lễ, Con cáo, Capriccio viết cho piano và dàn nhạc,
Concerto viết cho violon v.v, v.v) toàn bộ tác phẩm của Miró; các bức tranh