NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 68

của Klee; của Dufy; của Dubuffet; một số văn xuôi của Apollinaire;
Janacek lúc về già (Ngạn ngữ, Sextuor viết cho kèn hơi, nhạc kịch Con cáo
mưu trí); các sáng tác của Milhaud; và của Poulenc: vở hí kịch Những
chiếc vú của Tirésias, phỏng theo Apollinaire, viết trong những ngày cuối
chiến tranh, bị những người coi việc chào mừng ngày Giải phóng bằng đùa
cợt là bậy bạ lên án; quả nhiên, thời kỳ hạnh phúc (niềm hạnh phúc hiếm
hoi được sự hài hước làm cho bừng sáng ấy) đã chấm dứt; sau cuộc đại
chiến thế giới lần thứ hai, chỉ những bậc thầy rất già như Matisse và
Picasso mới còn biết giữ được niềm hạnh phúc ấy trong nghệ thuật của họ,
chống lại tinh thần thời đại.
Trong danh sách những tác phẩm lớn của niềm hạnh phúc ấy, tôi không thể
quên nhạc jazz. Tất cả khoảng âm của nhạc jazz là gồm các biến tấu của
một số hạn chế các giai điệu. Như vậy, trong toàn bộ nhạc jazz ta có thể
thấy một nụ cười len giữa giai điệu gốc và phần chế biến của nó. Cũng
giống như Stravinski, các bậc thầy lớn của nhạc jazz yêu thích nghệ thuật
chuyển biên mang tính trò chơi, và họ viết các bản chuyển biên của mình
không chỉ từ các bài hát da đen xưa, mà cả từ Bach, Mozart, Chopin;
Ellington viết những bản chuyển biên từ Tchaikovski và từ Grieg, và để
viết bản Tổ khúc Uwis của mình, ông sáng tác một biến tấu từ bài polka ở
làng, trong tinh thần của nó, gợi nhớ đến Petrouchka. Nụ cười không những
chỉ hiện diện vô hình trong không gian chia cách Ellington với bức "chân
dung" Grieg của ông, nó còn hoàn toàn có thể nhìn thấy trên khuôn mặt
những người nhạc sỹ Dixieland: đến lúc độc tấu của mình (bao giờ cũng có
phần ứng tác, nghĩa là nó mang đến những điều bất ngờ), người nhạc sỹ
tiến lên một chút để nhường vị trí của anh ta lại cho một nhạc sỹ khác và tự
anh ta lại say đắm trong niềm thích thú được lắng nghe (niềm thích thú
được nghe những điều bất ngờ khác).
Trong các cuộc hòa nhạc jazz, người ta vỗ tay. Vỗ tay tức là nói rằng: tôi đã
lắng nghe anh chăm chú và bây giờ tôi bày tỏ lòng quý mến của tôi. Âm
nhạc gọi là rock biến đổi tình thế. Ðiều quan trọng: trong các buổi hòa nhạc
rock người ta không vỗ tay. Vỗ tay sẽ gần như là phạm thượng, như vậy tức
là cho thấy có khoảng cách phê phán giữa người chơi nhạc và người nghe;