NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 69

ở đây, người ta có mặt không phải để đánh giá và tán thưởng, mà là để phó
mình cho âm nhạc, để la hét cùng với các nhạc sỹ, hòa mình với họ; ở đây
người ta tìm sự đồng nhất, chứ không phải niềm vui thích; sự dào dạt chứ
không phải niềm hạnh phúc. ở đây người ta ngây ngất: nhịp được đánh rất
mạnh và rất đều, các mô-típ giai điệu ngắn và không ngừng lặp lại, không
có những tương phản năng động, tất cả đều cực mạnh, tiếng hát ưa những
khoảng âm chói nhất và giống với tiếng thét. ở đây, người ta không còn ở
trong những phòng khiêu vũ nhỏ nơi âm nhạc vây kín những đôi lứa trong
niềm thân tình của họ; ở đây người ta ở giữa những phòng lớn, các sân vận
động, chen chúc và, nếu có nhảy ở hộp đêm, cũng không có các đôi: mỗi
người làm các động tác của mình một mình và cùng với mọi người. Âm
nhạc biến các cá nhân thành một cơ thể tập thể duy nhất: ở đây mà nói đến
chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa hoan lạc thì chỉ là một sự tự huyễn hoặc
của thời đại chúng ta muốn tự thấy mình (mà tất cả các thời đại khác cũng
muốn như thế thôi) khác với thực chất của mình.
Vẻ đẹp gây tai tiếng của cái ác
Ðiều khiến tôi nổi cáu ở Adorno, là cái phương pháp chập mạch gắn liền
một cách dễ dàng đáng sợ các tác phẩm nghệ thuật với các nguyên nhân,
các hệ quả hay các ý nghĩa chính trị (xã hội học); do đó những suy tư cực
kỳ tinh vi (các hiểu biết âm nhạc học của Adorno rất tuyệt) dẫn đến những
kết luận cực kỳ nghèo nàn; thật thế, bởi vì các xu hướng chính trị trong một
thời đại bao giờ cũng có thể rút gọn lại thành hai xu hướng đối lập, cho nên
cuối cùng người ta quy một cách tai hại một tác phẩm nghệ thuật hoặc vào
phía tiến bộ hoặc vào phía phản động; và bởi vì phản động tức là cái ác,
cho nên tòa án xử dị giáo có thể khởi tố.
Ðăng quang mùa xuân: một vở ba-lê kết thúc bằng cuộc hiến sinh một cô
gái, phải chết để cho mùa xuân sống lại. Adorno: Stravinski đứng về phía
sự dã man; "âm nhạc của ông không tự đồng nhất hóa với người con gái
nạn nhân, mà với guồng máy hủy diệt"; (tôi tự hỏi: tại sao lại là động từ
"đồng nhất hóa"? Làm sao Adorno biết được Stravinski có "tự đồng nhất
hóa" hay không? Tại sao không nói là "vẽ nên", "phác ra chân dung", "biểu
thị", "trình bày"? Câu trả lời: bởi vì chỉ có sự đồng nhất hóa với cái ác mới