NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 71

cách điệu); tuy vậy, vẻ đẹp mực thước ở bức chân dung của sự man dã này
không che khuất sự ghê rợn; nó làm cho ta thấy ở tận cùng của cơn ngây
ngất chỉ còn có sự khắc nghiệt của nhịp, những cú va đập khô khan, sự vô
cảm cực độ, cái chết.
Số học của sự di tản
Cuộc sống của một người di tản, là một vấn đề số học: Joseph Konrad
Korzeniowski (nổi tiếng dưới cái tên Joseph Conrad) đã sống 17 năm ở Ba
Lan (có lúc ở Nga với gia đình bị đày biệt xứ của ông), phần còn lại của đời
ông, 50 năm, ở Anh (hay trên các tàu Anh). Do vậy ông đã có thể nhận lấy
tiếng Anh làm ngôn ngữ nhà văn của mình, và cả chủ đề Anh nữa. Chỉ thói
dị ứng chống Nga của ông ( tội nghiệp cho Gide đã không thể hiểu được sự
thù ghét bí hiểm của Conrad đối với Dostoievski!) là còn giữ được dấu vết
Ba Lan tính của ông.
Bohuslav Martinu đã sống đến tuổi 32 ở Bohême, sau đó, 36 năm ở Pháp, ở
Thụy Sỹ, ở Mỹ và lại ở thụy Sỹ. Một nỗi nhớ tổ quốc xưa vẫn còn in dấu
mãi trong tác phẩm của ông và ông vẫn luôn tuyên bố mình là nhà sọan
nhạc Tiệp. Tuy nhiên, sau chiến tranh, ông đã từ chối mọi lời mời từ nơi đó
và theo nguyện vọng dứt khoát của ông, ông được chôn ở Thuỵ Sĩ. Nhạo
báng ước vọng cuối cùng, những nhân viên của tổ quốc ông, năm 1979, đã
bắt cóc được thi hài ông và đem chôn cất long trọng dưới mặt đất quê
hương ông.
Gombrowicz đã sống 35 năm ở Ba Lan, 23 năm ở Argentine, 6 năm ở
Pháp. Tuy nhiên, ông chỉ viết bằng tiếng Ba Lan và các nhân vật trong các
cuốn sách của ông là người Ba Lan. Năm 1964, sống ở Berlin, ông được
mời về Ba Lan. Ông đắn đo, rồi cuối cùng, từ chối. Hài cốt ông được chôn
ở Vence.
Vladimir Nabokov sống 20 năm ở Nga, 21 năm ở châu Âu (ở Anh, ở Ðức,
ở Pháp), 20 năm ở Mỹ, 16 năm ở Thụy Sỹ. Ông đã lấy tiếng Anh làm ngôn
ngữ nhà văn của mình nhưng chủ đề Mỹ thì ít hơn đôi chút; trong các tiểu
thuyết của ông, có nhiều nhân vật Nga. Tuy nhiên, không lập lờ và kiên trì,
ông tuyên bố mình là công dân và nhà văn Mỹ. Ông yên nghỉ ở Montreux,
tại Thụy Sỹ.