NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 73

viếng thăm của Gombrowicz thành khải hoàn. Những lý do thật của sự từ
chối chỉ có thể mang tính chất hiện sinh. Và không thể thổ lộ. Không thể
thổ lộ vì quá riêng tư. Không thể thổ lộ vì quá mất lòng đối với những
người khác. Có những điều chỉ có thể nín lặng.
Ở nhà riêng của Stravinski
Cuộc đời Stravinski chia làm ba phần dài gần bằng nhau: ở Nga: 27 năm;
Pháp và Thụy Sỹ nói tiếng Pháp: 29 năm; Mỹ: 32 năm.
Cuộc giã từ nước Nga trải qua nhiều giai đoạn: trước tiên Stravinski ở Pháp
(từ năm 1910) như một chuyến đi nghiên cứu dài. Những năm ấy vả chăng
là những năm mang chất Nga hơn cả trong sáng tác của ông: Petrouchka,
Zvezdoliki (phỏng theo thơ của một thi sỹ Nga, Balmont), Ðăng quang mùa
xuân, Pribaoutki, mở đầu của Hôn lễ. Rồi chiến tranh nổ ra, các liên hệ với
nước Nga trở nên khó khăn; tuy nhiên, ông vẫn là nhà soạn nhạc Nga với
Con cáo và Chuyện người lính, dựa theo thơ dân gian của tổ quốc ông; chỉ
sau cách mạng ông mới hiểu rằng đất nước quê hương ông đã mất hẳn là
mãi mãi đối với ông: tình trạng di tản thật sự bắt đầu.
Di tản: một cuộc lưu lại bắt buộc ở nước ngoài đối với người coi đất nước
nơi mình sinh ra là tổ quốc duy nhất của mình. Nhưng tình trạng di tản kéo
dài và một sự trung thành mới đang nảy sinh, sự trung thành với đất nước
mình đã nhận; bấy giờ là đến lúc cắt đứt. Dần dần, Stravinski từ bỏ chủ đề
Nga. Năm 1922 ông còn viết Mavra (hý kịch phỏng theo Pouchkin), rồi,
năm 1928, Nụ hôn của bà tiên, kỷ niệm về Tchaikovski, rồi, ngoài mấy tác
phẩm ngoại lệ không đáng kể, ông không trở lại chủ đề Nga nữa. Khi ông
mất, năm 1971, Vera vợ ông, tuân theo ý nguyện của ông, từ chối đề nghị
của chính phủ Xô-viết chôn ông ở nước Nga và chuyển thi hài ông đến
nghĩa trang Venise.
Không còn nghi ngờ gì nữa, Stravinski mang trong mình vết thương của sự
di tản, như tất cả những người khác; không còn nghi ngờ gì nữa, sự phát
triển nghệ thuật của ông sẽ đi một con đường khác nếu ông có thể ở lại nơi
ông đã sinh ra. Quả vậy, lúc khởi đầu cuộc hành trình của ông xuyên qua
lịch sử âm nhạc gần như trùng hợp với thời điểm khi đất nước quê hương
ông không còn tồn tại nữa đối với ông; hiểu rằng không một đất nước nào