NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 82

Sự phong phú của từ vựng
Hãy xem xét các động từ trong câu: vergehen (đi qua - do từ gốc: gehen -
đi); sich verriren (đi lạc); sein (là, ở); haben (có); ersticken mussen (phải
nghẹt thở); tun konnen (có thể làm); gehen (đi); sich verirren (đi lạc). Như
vậy Kafka chọn những động từ đơn giản nhất, sơ đẳng nhất: đi (2 lần), có
(2 lần) đi lạc (2 lần), ở, làm nghẹt thở, phải, có thể.
Những người dịch có xu hướng làm giàu từ vựng lên: "không ngừng cảm
thấy" (thay vì "có"); "đâm sâu vào", "tiến tới", "đi xa" (thay vì "ở"); "làm
cho nghẹt thở" (thay vì "phải nghẹt thở"); "bước đi" (thay vì "đi"); "tìm
thấy lại" (thay vì "có").
(Ai cũng biết nỗi kinh hoàng của tất cả những người dịch trên toàn thế giới
trước các từ "là" và "có"! Họ sẽ làm bất cứ cái gì để thay thế chúng bằng
một từ họ cho là ít tầm thường hơn.)
Xu hướng ấy cũng có thể hiểu được về mặt tâm lý: người dịch sẽ được
đánh giá theo cái gì? Theo sự trung thành với văn phong tác giả? Ðấy lại
đúng là điều những người đọc trong đất nước anh ta sẽ không có khả năng
phán xét. Ngược lại, sự phong phú về từ vựng sẽ được công chúng tự động
cảm nhận như một giá trị, một thành tích, một bằng chứng về tài khéo léo
bậc thầy và sự tinh thông của người dịch.
Nhưng sự phong phú về từ vựng tự nó không biểu hiện một giá trị nào cả.
Tầm rộng của từ vựng tùy thuộc vào ý đồ mỹ học tổ chức nên tác phẩm. Từ
vựng của Carlos Fuentes giàu có đến chóng mặt; nhưng từ vựng của
Hemingway cực kỳ giới hạn. Vẻ đẹp của văn xuôi Fuentes gắn với sự giàu
có, vẻ đẹp văn xuôi Hemingway gắn với sự giới hạn từ vựng.
Từ vựng của Kafka cũng tương đối hạn chế. Sự hạn chế đó thường được cắt
nghĩa như là một thói khổ hạnh của Kafka. Như sự dửng dưng của ông đối
với cái đẹp. Hoặc giả như là vật cống phải trả cho ngôn ngữ Ðức ở Praha,
bị rứt ra khỏi môi trường dân gian của nó, trở nên khô cằn. Không ai muốn
chấp nhận rằng sự trần trụi của từ vựng đó biểu hiện ý đồ thẩm mỹ của
Kafka, là một trong những đặc trưng của vẻ đẹp của văn xuôi ông.