NHỮNG DI CHÚC BỊ PHẢN BỘI - Trang 96

phức tạp của cốt truyện, toàn bộ sự phong phú của tư tưởng (các đối thoại
tư tưởng lớn ở Dostoievski), toàn bộ tâm lý nhân vật phải được biểu hiện
sáng rõ; vì vậy một cảnh, cũng giống như trường hợp trong một vở kịch, trở
thành cô đọng, súc tích một cách giả tạo (các cuộc gặp gỡ chồng lên nhau
trong một cảnh duy nhất) và được triển khai với sự chặt chẽ logic khó có
thể có (để làm rõ xung đột giữa các lợi ích và các dục vọng); để diễn tả tất
cả những gì là cốt yếu (cốt yếu cho việc hiểu rõ hành động và ý nghĩa của
nó) nó phải từ bỏ tất cả những gì là tầm thường, bình thường, thường nhật,
những gì là ngẫu nhiên hay đơn giản chỉ là không khí.
Chính Flaubert ("vị thầy được tôn kính nhất của chúng ta", Hemingway nói
trong một bức thư gởi Faulkner) đã đưa tiểu thuyết ra khỏi tính sân khấu.
Trong các tiểu thuyết của ông, các nhân vật gặp nhau trong một môi trường
hàng ngày, môi trường ấy (bằng sự dửng dưng, sự vô ý tứ, mà cũng bằng
các kiểu không khí và các phù phép của nó, khiến cho một tình thế trở nên
đẹp và không thể quên) không ngừng can thiệp vào câu chuyện riêng tư của
họ. Emma đến chỗ hẹn với Léon trong nhà thờ, nhưng một người hướng
dẫn tới gặp họ cắt đứt một cuộc tâm sự của họ bằng những lời ba hoa dông
dài vô tích sự. Montherlant, trong lời tựa cuốn Bà Bovary của ông, mỉa mai
về tính chất thuần lý của lối đưa một mô-típ phản đề vào một cảnh này,
nhưng sự mỉa mai của ông không đúng chỗ; bởi đây không phải là một lối
kiểu cách nghệ thuật; mà là một khám phá có thể nói có tính chất bản thể:
khám phá ra cấu trúc của khoảnh khắc hiện tại; khám phá ra sự chung sống
thường trực của cái tầm thường và cái kịch tính, nó là cơ sở của cuộc sống
chúng ta.
Nắm bắt cái cụ thể của thời gian hiện tại, đấy là một trong những xu hướng
kiên trì, kể từ Flaubert, đánh dấu sự phát triển của tiểu thuyết: nó đạt đến
tuyệt đỉnh của nó, tượng đài thực sự của nó, trong cuốn Ulysse của James
Joyce, cuốn sách, trong suốt gần 900 trang, mô tả 48 giờ trong một cuộc
đời; Bloom dừng lại giữa đường phố cùng với M Coy: trong một giây, giữa
hai lời đối đáp tiếp nhau, có vô số sự việc đi qua: độc thoại nội tâm của
Bloom; các cử chỉ của anh (bàn tay đặt trong túi, anh chạm vào một lá thư
tình); tất cả những gì anh thấy (một bà bước lên chiếc xe ngựa gập mui và