để lộ đôi chân v.v); tất cả những gì anh nghe; tất cả những gì anh ngửi thấy.
Một phút duy nhất của hiện tại, ở Joyce, trở thành một cõi vô tận.
5
Trong nghệ thuật sử thi và trong nghệ thuật sân khấu, niềm say mê đối với
cái cụ thể biểu hiện với một sức mạnh khác nhau; mối tương quan không
đồng đều đối với văn xuôi của chúng chứng tỏ điều đó. Nghệ thuật sử thi từ
bỏ các câu thơ vào thế kỷ XVI, thế kỷ XVII, và như vậy trở thành một nghệ
thuật mới: tiểu thuyết. Văn học sân khấu chuyển từ thơ sang văn xuôi muộn
hơn và chậm chạp hơn nhiều. Nhạc kịch càng muộn hơn, vào khúc quanh
của các thế kỷ XIX và XX, với Charpentier (Louise, 1900), với Debussy
(Pélléas và Mélisande, 1902, tuy nhiên được viết bằng một lối văn xuôi thơ
rất cách điệu hóa), và với Janacek (Jenufa, sáng tác giữa năm 1896 và
1902). Ông này, theo tôi, là người sáng tạo nên nền mỹ học quan trọng nhất
của nhạc kịch, trong thời đại của nghệ thuật hiện đại. Tôi nói "theo tôi", bởi
vì tôi không muốn che giấu niềm say mê cá nhân của tôi đối với ông. Tuy
nhiên, tôi không nghĩ là tôi nhầm, bởi vì chiến công của Janacek thật to
lớn: ông đã khám phá ra cho nhạc kịch một thế giới mới, thế giới của văn
xuôi. Tôi không muốn nói ông là người duy nhất làm việc đó (Berg với tác
phẩm Wozzek, 1925, mà vả chăng ông đã nhiệt tình bảo vệ, và thậm chí cả
Poulenc với tác phẩm Tiếng nói con người, 1959, rất gần gũi với ông)
nhưng ông theo đuổi mục đích của mình một cách đặc biệt nhất quán, suốt
ba mươi năm, sáng tạo ra năm tác phẩm lớn, sẽ còn lại mãi: Jenufa; Katia
Kabanova, 1921; Con cáo mưu mẹo, 1924; Vụ Macropulos, 1926; Về ngôi
nhà của những người chết, 1928.
Tôi đã nói rằng ông đã khám phá ra thế giới văn xuôi bởi vì văn xuôi không
chỉ là một diễn từ khác biệt với các câu thơ mà là một khuôn mặt của hiện
thực, khuôn mặt thường nhật, cụ thể, nhất thời của nó, nằm ở phía đối lập
với huyền thoại. ở đây, ta chạm đến niềm tin chắc sâu xa nhất của mọi nhà
tiểu thuyết: không có gì lại che giấu hơn là văn xuôi của đời sống; mọi con
người đều luôn luôn toan biến cuộc sống của mình thành huyền thoại, có
thể nói toan chuyển nó thành thơ, che phủ nó bằng những câu thơ (bằng
