phiến tình buồn cho thấy đáy tâm hồn H’mông là khôn cùng, một biểu hiện cho đời sống
nội tâm phát triển sâu sắc. Chế Lan Viên là nhà thơ triết lí, mà cái triết lí thì xa rời với bản
năng, Chế Lan Viên đã không tiếc lời ca ngợi thơ ca dân gian H’mông, mà những câu ca về
tình yêu là cùng tột. Cái khen của Chế Lan Viên là một thẩm định và thưởng lãm nghệ thuật
của kẻ có kinh lịch sâu dày trong thơ. Thơ ca H’mông không hiếm những hình ảnh bất ngờ
được tạo bởi sự liên tưởng trong biên độ dao động luôn rất mạnh.
Nghệ thuật chi hiện hữu nơi nào mà niềm tự do thống ngự, tự do tuyệt đối để sáng tạo.
Tâm hồn H’mông tự do nhất khi đi vào tình yêu, bởi trong tình yêu, người H’mông tự do cả
tâm hồn lẫn thể xác. Trong các cắt nghĩa về tộc danh H’mông, có ý kiến cho rằng H’mông
là Người-tự-do (Corlett 1999).
