Về
nhóm giả thuyết này, chủ yếu được tiến hành bởi các nhà dân tộc học. Quan sát về di dân
H’mông vào Việt Nam từ những căn cứ cơ bản trên thư tịch lịch sử, các thư tịch địa phương
còn giữ lại được, hoặc qua điều tra hồi cổ của người dân, tính phả hệ và mộ táng dòng họ,
để nhận biết về sự có mặt của H’mông ở Việt Nam. Đồng thời, căn cứ vào địa bàn cư trú
các tộc miền núi phía Bắc Việt Nam thì thấy rằng do chậm chân khi vào Việt Nam, nên các
tộc đến sau (trong đó có người H’mông), đành phải chấp nhận ở vùng núi cao, bất lợi cho
